Изјавата на европскиот амбасадор Михалис Рокас во Охрид за Извештајот на Европарламентот ја отвора една од најсложените дилеми на современата македонска надворешна политика. Додека амбасадорот се фокусира на “позитивните” аспекти како поддршката за реформи, реалноста покажува поинаква слика која бара длабока аналитичка ревизија на македонската европска стратегија.
Анатомијата на дипломатскиот неуспех
Извештајот на Европарламентот не е само технички документ, туку политички манифест кој ја дефинира иднината на македонско-европските односи. Спорните одредби за идентитетот и јазикот не се случајни формулации, туку резултат на систематски притисок кој води кон асимилаторски политики под европски покровителство.
Тврдењето на амбасадорот дека Европарламентот е “независна институција” која носи одлуки “согласно свои внатрешни процедури” е дипломатски еуфемизам за избегнување на суштинското прашање: зошто европските институции стануваат инструмент за спроведување на билатерални агенди против македонските национални интереси?
Бугарскиот диктат и европската комплицитност
Фактот што спорните одредби се појавуваат во моменти кога Бугарија засилува својот притисок не е совпадение. Европската унија, наместо да се постави како медијатор меѓу соседните земји, се трансформираше во платформа за легитимизирање на ревизионистичките претензии на една членка кон друга земја кандидатка.
Ова претставува опасен преседан кој ја урива самата основа на европските вредности. Ако ЕУ дозволува системско негирање на идентитетот, јазикот и културата на цела нација, тогаш прашањето е дали таквата унија воопшто заслужува членство на било која земја која го цени својот национален идентитет.
Стратешката дилема: Европа или алтернативи?
Неуспехот да се обезбеди фер третман во рамките на европските институции отвора фундаментални прашања за иднината на македонската надворешна политика:
Европската опција со какви цени? Доколку цената за европската интеграција е отфрлањето на македонскиот идентитет, тогаш станува прашање дали таквото членство воопшто има смисла. Што значи да бидеш дел од заедница која не ги признава твоите основни карактеристики?
Алтернативни стратешки партнерства Светот се менува, а македонската надворешна политика мора да биде подготвена за нови реалности. Зајакнувањето на односите со незападни сили, регионални партнерства или алтернативни форми на интеграција можеби се неизбежен дел од новата стратегија.
Внатрешната консолидација Наместо постојано да се приспособува на надворешни притисоци, Македонија треба да се фокусира на внатрешната консолидација, зајакнување на економијата и создавање на државен модел кој ќе биде атрактивен без оглед на членството во одредени блокови.
Пораз на надворешната политика или будење?
Тоа што се случува не е само пораз на македонската дипломатија, туку и разобличување на илузиите врз кои била изградена цела стратегија. Годините на компромиси, отстапки и понижувања не донесоа приближување кон Европа, туку само уште поголеми барања и уште понатамошно негирање на македонските интереси.
Ова може да се сфати како историска можност за стратешка ревизија. Наместо да се перцепира како пораз, оваа ситуација може да биде катализатор за изградба на почиста, погордо и подостоинствено надворешнополитичко позиционирање.
Кон нова парадигма
Времето на еднодимензионалната надворешна политика заврши. Македонија мора да развие мултивекторски пристап кој ќе:
- Зачува националниот идентитет како несменлива основа на секоја надворешна активност
- Ќе ги иверзификува партнерствата за да не биде заробена во рамки кои не ги опфаќаат нејзините интереси
- Изгради економска и политичка автономија која ќе и овозможи да преговара од позиција на сила
- Воспостави нови форми на регионална соработка базирани на меѓусебно почитување
———————————————————————————————————————————-
Извештајот на Европарламентот не е крај на македонските европски аспирации, туку крај на наивната верба дека членството во ЕУ е можно по секоја цена. Тоа што се случува е можност за македонската држава да ја дефинира сопствената патека кон просперитет и развој, без да мора да се одрекува од она што ја прави македонска.
Амбасадорот Рокас може да зборува за “позитивни аспекти”, но реалноста е дека Македонија се наоѓа на крстопат каде што мора да избира помеѓу достоинството и подчинетоста. Историјата ќе покаже дека правилниот избор секогаш бил достоинството.
Сашо Денесовски -политиколог
