Во земјите од Западен Балкан смртноста поради загадувањето со ПМ 2,5 честичките е речиси двојно поголема отколку во земјите од Европската Унија.
Ова е резултат на истражувањето објавено во декември 2023 година во списанието Environment International, спроведено од Заедничкиот истражувачки центар на Европската унија (JRC) во Испра, Италија, со меѓународен тим на истражувачи од Италија, Холандија, Белгија, Србија и Албанија.
Истражувачите ги направија своите проценки врз основа на податоците земени од 26 градови во регионот, а во Србија, Белград, Нови Сад, Ниш, Крагуевац, Смедерево, Ваљево, Зајечар, Косјериќ и Беочин беа вклучени во истражувањето.
„Интересот на науката во нашата област потврдува дека еколошките ризици и загадувањето не познаваат граници“, д-р Марија Јевтиќ, редовен професор на Медицинскиот факултет во Нови Сад, коавтор на трудот и соработник во спроведеното истражување. , изјави за Клима101.
„Резултатите од истражувањето на JRC им даваат дополнителни аргументи на истражувачите од Западен Балкан за изборот на приоритети за истражување и акција.
Како што се наведува во истражувањето, загадувањето на воздухот во регионот, кое деновиве е претерано на речиси сите места каде што има мерења, предизвикува здравствени последици чиј вкупен трошок се мери во милијарди евра годишно, пишува Клима101.
Имено, според проценките за 2019 година, економскиот товар од загадувањето со ПМ 2,5 честички само во 26-те испитани градови се движи од 7,8 до 9 милијарди евра. Бидејќи вкупниот БДП на Западен Балкан се проценува на околу 100 милијарди евра, тоа значи дека загадувањето само во овие 26 градови, каде што живее само една третина од вкупното население, предизвикува штета еднаква на 8% до 9% од БДП на целиот регион.
Од здравствените последици од аерозагадувањето особено се истакнува зголемената инциденца на бронхитис кај децата и возрасните, како и астма, дијабетес, рак на белите дробови и секако зголемена смртност, наведува Клима101.
Како што е наведено во истражувањето, во 2019 година на Западен Балкан стапката на смртност поради загадување со ПМ 2,5 честички била помеѓу 137 и 158 смртни случаи на 100.000 жители, што е речиси двојно повисока од еквивалентната стапка во Европската унија (69), што наведува Европската агенција за заштита на животната средина. Дополнително, стапката на смртност во Западен Балкан поради загадувањето со озон и азот диоксид (19, односно 28 смртни случаи на 100.000 жители во 2019 година) е драстично повисока од европскиот просек (4, односно 9 смртни случаи на 100.000 жители).
Истражувањето отиде чекор подалеку и даде проценка на уделот на различни извори на загадување во вкупниот економски товар во 10 градови, врз основа на претходното истражување спроведено и од Заедничкиот истражувачки центар.
Сликата што ја нуди ова истражување е драстично поинаква од онаа што ја нудат годишните извештаи на нашата Агенција за заштита на животната средина за изворите на загадување со ПМ 2,5, според кои индивидуалните домаќинства се доминантен извор на загадување со честички, пишува Клима101.
Сепак, истражувачите овде проценуваат дека дури 40% од економскиот товар на загадувањето доаѓа од енергетскиот сектор, со проценет просечен здравствен трошок од над 240 милиони евра годишно по град. Домаќинствата и земјоделството сочинуваат по околу 20% од вкупната цена, а останатите 20% се главно сообраќај, управување со отпад и индустрија.
„Имаме израз – здравјето нема цена, но цената на погрешните одлуки често ја плаќаме со своето здравје“, додава д-р Јевтиќ. „Проценувањето на економското оптоварување на градовите (поради загадувањето) е исклучително важен податок, бидејќи директно укажува на насоката во која треба да развиваме политики и стратегии важни за одржлива иднина.
