Пред три години на рибниот пазар во Загреб се појави млада, новородена ајкула. Конзерваторите беа и воодушевени и загрижени.Направен е од Greyhound, еден од најмирните и најзагрозени видови ајкули, кој се сметал за речиси исчезнат во Јадранот.
Младиот шкрилец на Долац истакна дека има популација што се размножува, но загрижува фактот што се нуди загрозен и строго заштитен вид на продажба“, вели Перо Угарковиќ, соработник во истражувањето на падини во Јадранот.
После тоа откритие, започна истражувањето за тоа колку повеќе единки живеат во нашето море.
Проектот го водеше непрофитната организација WWF Adria во соработка со Институтот за океанографија и рибарство.
Резултатите покажаа дека популацијата на слотови, од поранешната дистрибуција што се протегала низ целиот Јадранско Море, била намалена на мал дел што гравитира кон островите Молат.
„Оваа популација е последната надеж за зачувување на овој вид во Јадранското Море“, предупредува тој.
Склат изгледа како ‘рж и е мајстор за камуфлажа. Се закопува во песочно и калливо дно, лови од заседа и расте над метар и половина. Живее во Медитеранот и Источниот Атлантик, но насекаде е критично загрозен.
Угарковиќ е убеден дека sklat би можел да стане бренд од кој корист би имале островите Молат, Силба и Олиб, но и целата Задарска жупанија. Пример се Канарските Острови, каде моментално се наоѓа највиталната популација, а нуркачите плаќаат големи суми за да го видат надвор од екот на сезоната.
Таа риба не бега, вели тој, па затоа е лесно да се фотографира.
„Таа си ја работи својата работа, не е опасна за луѓето и не прави никаква штета“, рече тој. Тој додава дека зголемувањето на нејзиниот број е многу важно за морскиот биодиверзитет.
Досега на Јадранот се забележани над 30 видови ајкули и речиси сите се безопасни за луѓето. Бројот на сквотери во Јадранот порано бил значителен, дури постоеле и мрежи на сквотери наменети речиси исклучиво за нивниот лов.
Ова не е случај со децении, но снимката од случајно уловување и враќање во морето, понекогаш објавени на социјалните мрежи, будат надеж дека овој тренд ќе опстане.
Ненамерен улов
Никола Косановиќ, професионален рибар од Привлака, не ја пропушта можноста да го спаси секој случајно уловен поединец. Тој вели дека во последните неколку години забележал зголемен број на средства и сите ги пријавува во Институтот во Сплит и ги враќа на море. Особено среќен е да фатам неколку женки со млади.
Овој вид расте бавно, доцна достигнува сексуална зрелост, има мал број потомци и затоа е многу чувствителен на риболовниот притисок. Покрај тоа, живее во плитки крајбрежни области каде што риболовот е најизразен. Откако ја прогласи својата заштита, целниот вид стана пропратен улов – дел од ненамерен улов.
Загрозеноста на сите ранливи видови на Јадранот најдобро се илустрира со приказната за склат.
Патрик Крстиниќ, стручен соработник за заштита на морето и морскиот биодиверзитет во WWF Adria, предупредува дека најголемата закана за скејт риболов се ловните и стоечките мрежи. Тој смета дека ќе биде тешко да се преживее со риболовниот притисок што постои во нашите крајбрежни области.
Дупки во законот
Неопходно е просторно регулирање на риболовот, вели тој, а моментално најважно е да се заштитат 30 отсто од морето до 2030 година, од кои 10 отсто треба да бидат во строга заштита, односно без риболовни активности.
Како добар пример ја наведува Јабучката котлина.
Имено, Европскиот парламент ја препозна важноста од воспоставување заштитени подрачја во согласност со Зелениот план и Стратегијата на ЕУ за биолошка разновидност до 2030 година, според која треба да бидат заштитени 30 отсто од европските мориња.
„Времето ќе покаже за ефикасноста на ваквите мерки. Кај нас законите се всушност проблем бидејќи одредена област е заштитена, а сепак некои имаат право да ловат таму. Ако нешто е заштитено, не треба да има исклучоци“, вели Косановиќ.
Тој се согласува дека се потребни конкретни мерки, но не треба да се игнорира пошироката слика. Најлесно е да се забрани риболов, негодува.
Смета дека треба да се најде компромис и нагласува дека е важно да се подигне свеста на рибарите, „и професионална, спортска и рекреативна – дека секој знае што може да се задржи, а што не“.
Тој и група колеги ја тестирале мрежата за селективен риболов, но „медитеранската регулатива не дозволува модификации на алатот“. Тие испратија барање за изземање и веруваат во позитивен одговор бидејќи со таква алатка несаканиот улов е занемарлив, што е во интерес на сите.
Сепак, важно е да се влијае и на ставовите на пошироката јавност. На пример, Виенците се многу свесни за важноста на зачувувањето на биолошката разновидност, па затоа одбиваат да купуваат од препродавачи кои нудат комерцијални видови на некои од загрозените морски животни.
Глупаво е да се уништи еден вид за два килограми месо
Кога зборуваме за чувствителни видови, најмногу мислиме на врвни предатори. Општо се верува дека повеќе видови ќе се хранат со врвните предатори. Всушност, тоа е сосема спротивно, нагласува Крстиниќ.
На пример, китовите од длабоко море ги носат хранливите материи неопходни за планктонските алги од длабочините, кои потоа се хранат со зоопланктонот – основната храна на голем број други организми. Тие на тој начин регулираат цели екосистеми. Затоа, системот би пропаднал без китовите.
