Од 1988 година, Светскиот ден за борба против СИДА-та се одбележува секоја година на 1 декември.
Според податоците на Институтот за јавно здравје на Србија „Д-р Милан Јовановиќ Батут“, од почетокот на епидемијата во 1985 година, до 27 ноември 2023 година, во Република Србија биле регистрирани 4.729 лица заразени со ХИВ, од кои 2.212 лица биле заразени со СИДА, додека 1.216 лица заразени со ХИВ починале од СИДА, а уште 146 лица заразени со ХИВ починале од болести или состојби кои не се поврзани со ХИВ инфекцијата.
Како и претходните години, оваа година доминантен е сексуалниот пат на пренос (98 отсто од сите случаи регистрирани во 2023 година со познат начин на пренос), особено незаштитен анален секс кај мажите, кај новооткриените ХИВ-инфицирани лица (63 отсто).
Кај пријавените дијагностицирани ХИВ-позитивни лица во периодот јануари-ноември 2023 година имало 11 пати повеќе мажи отколку жени.
Начин на пренос
ХИВ инфекцијата се пренесува на следниве начини:
– Сексуален однос без заштита, т.е. без кондом (анален, вагинален и орален секс итн.
за кои незаштитен анален секс носи најголем ризик),
– Од заразена мајка на дете (за време на бременост, породување и доење),
– Со размена на игли и шприцови за интравенска употреба на дрога.
ХИВ инфекцијата ретко може да се пренесе на следниве начини:
– Бакнеж во уста (само ако и двајцата имаат рани во устата, на пример поради
вадење заби, крварење на непцата… во тој случај доаѓа до контакт „крв на крв“),
– Тетовирање, пирсинг… (ако се врши со нестерилизирани помагала и сл
нехигиенски услови),
– При размена на прибор за лична хигиена кои претходно ги користел лице кое
живее со ХИВ (жилет, четка за заби…).
ХИВ инфекцијата не се пренесува на следниве начини:
– Престој во иста просторија: социјален контакт како што се разговор, дружење…,
– Допир, односно контакт, како што се ракување и прегратки,
– Со кашлање или кивање, преку пот или солзи,
– Бакнеж во образот,
– Користење на истата бања или тоалет што ја користи лице заразено со ХИВ,
– Користење на истата чаша/шолја или прибор за јадење што ја користела личноста
инфицирани со ХИВ,
– Користење на истата постелнина или крпи што ги користи лице заразено со ХИВ,
– Со контакт со предмети на јавни места (телефонска кутија, држачи во јавен превоз…),
– Користење на истиот базен или сауна што го користи лице заразено со ХИВ,
– Преку животни или со каснување од инсекти (комарци, крлежи…),
-Со консумирање на храна подготвена од ХИВ-позитивно лице), вели д-р Милан Јовановиќ Батут на веб-страницата на Институтот за јавно здравје на Србија.
Откривање на ХИВ вирусот
Во 1983 година, француските научници, предводени од Лик Монтание, беа првите кои го открија вирусот што предизвикува СИДА. Тие го нарекоа вирусот ЛАВ (вирус поврзан со лимфаденопатија), што значи дека првично тесно го поврзувале вирусот со лимфниот систем.
Истата година Роберт Гало од САД го потврдил постоењето на вирусот и го нарекол HTLV-III, хуман Т лимфотропен вирус тип III, бидејќи ја открил врската помеѓу ЦД+ Т-клетките и вирусот. Во 1986 година, двете имиња беа сменети во ХИВ.
Два типа на вируси
Утврдено е постоење на два вида вируси ХИВ-1 и ХИВ-2 Утврдено е постоење на два типа вируси ХИВ-1 и ХИВ-2. ХИВ-1 е поопасен и има повисок степен на зараза и полесно се пренесува од човек на човек, а е главната причина за СИДА кај многу луѓе во светот.ХИВ-2 е локализиран во делови од Западна Африка. Сепак, двата типа на вируси потекнуваат од централна Африка, веднаш под Сахара.
ХИВ биолошки потекнува од SIV (Simian Immunotropic Virus), кој предизвикува имунодефициенција кај африканските зелени мајмуни. Се верува дека еволутивниот скок од еден до друг вид траел стотици години.
Вирусот има обвивка составена од протеини и масти што го прави чувствителен на средства за дезинфекција и растворувачи (како што се медицински алкохол, формалдехид, Дездерман, хлороформ).
Исто така, вирусот е многу отпорен во надворешната средина, живее надвор од човечкото тело неколку секунди, чувствителен е на покачени температури. Само надвор од човечкото тело, може да преживее на многу ниски температури (температура на течен азот од минус 70 степени).
Сите здравствени установи користат инструменти за еднократна или стандардна сува стерилизација или автоклавирање, кои се повеќе од доволни за уништување на ХИВ вирусот.
ХИВ првенствено ги напаѓа ЦД4 позитивните клетки, имено ЦД4 лимфоцитите, макрофагите и клетките кои презентираат антиген, а последните две се всушност резервоарот на вирусот. ХИВ го користи CD4 рецепторот на овие клетки како влезна врата, се врзува за него, што му овозможува на пр.
