Скелет откриен во оддалечен агол на Борнео ја препишува историјата на античката медицина и докажува дека најстарата позната хируршка ампутација на екстремитет била успешно изведена пред околу 31.000 години, објавија австралиските научници во средата.
Претходно, најраната позната ампутација на подлактицата беше забележана на скелет стар 7.000 години, пронајден во Франција во 2010 година, а до сега експертите претпоставуваа дека таквите операции се вршат исклучиво во населени земјоделски области.
Но, откритието покажува дека ловците-собирачи од каменото време кои живееле во денешна индонезиска провинција Источен Калимантан поседувале софистицирано медицинско знаење за анатомијата и заздравувањето на раните.
„Тоа го менува нашето разбирање за развојот на оваа гранка на медицината“, рече Тим Малони, научен соработник на Универзитетот Грифит во Австралија, кој го предводеше истражувањето.
Скелетот е откриен во 2020 година во импозантната пештера Лианг Тебо, позната по ѕидните слики стари 40.000 години.
Опкружени со лилјаци, бомбици и повремено скорпии, научниците макотрпно го отстранувале талогот за да откријат исклучително добро сочуван скелет. Недостигаа само левиот глужд и стапалото.
Основата на преостанатата коска на ногата имаше необична форма, груткаст израсток над очигледно чистата фрактура, што укажува дека и глуждот и стапалото биле намерно отстранети.
„Пресекот на коската е многу уреден и се прави косо… преку коската всушност можете да ја видите површината и обликот на засекот“, рече Малони на прес-конференцијата.
Други објаснувања за изгледот на коските, кои би можеле да бидат последици од напад на животно или повреда од згмечување или паѓање, би предизвикале фрактури, а заздравувањето би се разликувало од пронајдената состојба на скелетот.
Забот и околниот талог покажаа дека скелетот е стар најмалку 31.000 години и припаѓа на лице кое починало на околу 20-годишна возраст.
И покрај неверојатната траума од ампутацијата, се чини дека личноста преживеала уште шест до девет години по неа. Тие дошле до овој заклучок врз основа на набљудувањата за повторното растење на коските на нозете. Научниците веруваат дека личноста не претрпела голема постоперативна инфекција.
Ампутацијата извршена на овој начин укажува на „многу детално познавање на анатомијата на екстремитетот, како и на мускулниот и васкуларниот систем“, напиша истражувачкиот тим во трудот објавен во средата во списанието Nature, додавајќи дека тие заклучиле дека „интензивна постоперативна нега… редовно чистење, облекување и дезинфекција на рани“.
Со векови, луѓето вршеле хируршки зафати едни на други, ваделе заби и дупчеле дупки во черепот како дел од трепанацијата, отворот на черепот за олеснување на мозокот, притиснат од излив на крв или како резултат на компресија на коските поради повреда.
Но, ампутацијата е толку сложена операција што на Запад само пред околу еден век беше вклучена во операции по кои луѓето можеа да очекуваат дека ќе ја преживеат.
Откритието од Борнео покажува дека ловците-собирачи исто така можеле да се справат со предизвикот на хируршките процедури 24.000 години порано отколку што се верувало.
И покрај сето она што скелетот им го откри на научниците, се поставуваат многу прашања: како и зошто е извршена ампутација? Што се користеше за ублажување на болката или за спречување на инфекција? Дали оваа операција беше ретка или почеста практика?
Тимот експерти шпекулира дека „хирургот“ можеби користел многу остар камен предмет како „инструмент“, а растенијата со лековити својства веројатно се користеле против болка и за спречување на инфекции.
Студијата „ни дава увид во грижата и третманот во далечното минато“, напиша Шарлот Ен Робертс, археолог од Универзитетот во Дурам, која не била вклучена во истражувањето.
Следната година се очекуваат дополнителни ископувања во пештерата Лианг Тебо. Научниците се надеваат дека ќе дознаат повеќе за луѓето што живееле таму.
„Ова е навистина жариште на човечката еволуција и археологија“, вели Рено Жан-Божо, вонреден професор на Универзитетот „Саут Крос“ кој помогна да се датираат скелетот.
