Економистот откри како трговците ќе ги заобиколат мерките
Владата годинава ќе издвои околу една милијарда евра за пакети помош за граѓаните и стопанството против инфлацијата и нејзините последици. Сепак, инфлацијата е тврдоглава и особено упорна во категоријата храна, која е за околу 10% поскапа од лани. Дали навистина новите мерки ќе помогнат или се фарса, како што оцени претседателот на Републиката?
Звонимир Савиќ, специјалниот советник на премиерот за економија, ги истакна причините за одлуката за донесување на вакви мерки.
„Овој нов петти пакет мерки всушност е одговор на инфлаторните притисоци кои траат подолго време. Оценивме дека е време да се искористат дополнителни напори и активности за ублажување на инфлаторните притисоци и одржување на ниски цени на енергијата. Еден од тие елементи е ограничување на цените на 30 производи“, рече тој.
Тој откри дека овој пакет мерки во однос на минатата година носи попуст од 25 отсто, пренесува ХРТ.
„Доколку се земе целото пакување на овие групи производи на едно место и се пресмета, цената на овие производи на крајот на минатата година би била 100 евра. Да се купат по овие цени би биле 75 евра. Значи 25% помал пакет од таа кошница“, рече тој.
Тој се осврна и на енергијата. Тој тврди дека хрватските граѓани „плаќаат втора најевтина цена во ЕУ“.
„Треба да се има предвид дека овој пакет мерки се однесува и на цените на енергијата. Во Хрватска ја плаќаме цената на струјата, која е втора најевтина во ЕУ. Во 2022 година нашите граѓани плаќаа сметка три и пол пати поевтина од онаа што ќе беше доколку се формираа цените на пазарот. Сега со новите мерки во 2023 година, сметките ќе бидат половина од цената“, додаде тој.
Можни недостатоци и затворања
Мирко Будимир, претставник на малите трговци и ХУП, тврди дека усвојувањето на новите мерки е новост за „големите и малите“. Тој тврди дека малите трговци се во „незавидна положба“.
Морам да признаам дека ова беше вест за големите вчера кога беше донесена одлука за замрзнување на одреден дел од производот, ниту тие не го прифатија со ентузијазам, ќе видиме во иднина како ќе се реализира. Што се однесува до малите, тие се во незавидна положба“, рече тој.
Будимир откри дека кошницата, на која е донесена одлуката, сочинува „60-70%“ од производите со кои тргуваат малите трговци.
„Не можете да зборувате за ниту еден пазар ако имате ограничени 60% од она што го продавате. Овде сакаме да ги вратиме цените на почетокот на годината, односно на крајот на минатата година. Мислам дека ќе биде многу тешко“, рече тој.
Тој предвиде дека може да има затворање на мали продавници и недостиг на некои производи.
„Производителите кои се на оваа листа, некои отидоа два-три пати повисоки со цените. Не знаеме колку беа реални лифтовите. За малите трговци ќе биде предизвик, како ќе го надминат, ќе видиме, тешко е да се шпекулира. Треба да се претпостави дека ќе има затворања. Мора да биде на полиците од понеделник. Некои цени што малите трговци не можеа да ги постигнат, така што имавте случаи во мали продавници каде што немавте шеќер“.
Економистот откри како ќе се заобиколат мерките
Кога станува збор за опсегот на мерките, Борис Подобник, професор по економија во ЗШЕМ, откри дека производителите би можеле да бидат фатени од ограничувањата и тврди дека мерките се „премногу широки“.
„Го поздравуваме фактот што владата ја ограничува цената на струјата. Некој кој е слободар би рекол дека тоа не е во ред, бидејќи секој претприемач мора да размислува за своите ризици. Кога зборуваме за ограничување на производите, мислам дека многу од нашите производители наскоро ќе станат многу иновативни“, објасни тој.
„Продажбата на тестенини од 500 грама е ограничена, но нема причина некој да не продаде 520 грама бидејќи за тоа нема ограничување. Така е и со јајцата, го ограничувате пакувањето од 10 јајца, а наскоро на пазарот би можело да се појави и пакување од 12 јајца“, додаде тој.
Економист: Инсистираме на непазарни решенија
На прашањето колку ваквите мерки можат да го ограничат инфлацискиот притисок, Борис Подобник одговори дека „можеби можат, но „на краток рок“. Тој додаде дека решивме да бидеме пазарна економија и дека така треба да се однесуваме.
„Мислам дека дури и Американците по периодот на нивниот раст ги ограничија цените и тоа треба да се направи само неколку месеци во исклучителни ситуации. Кога тоа трае предолго, тоа е напад на пазарот. Ако решивме да бидеме пазарна економија, тогаш треба да се однесуваме како другите земји кои воведоа пазарна економија. Најголем проблем овде е што ги воведуваме овие мерки, а такви мерки нема во другите земји од ЕУ“, рече тој.
Тој го повтори и своето мислење дека „нема да има производи“ на полиците на малите продавници бидејќи ќе се мешаат рамката полесно се прилагодува на големи синџири.
„Зборуваме за ограничување во малопродажбата, а што е со големопродажбата. Нема да имате никакви производи на полиците на некои мали продавници. Овде некој што е голем играч е во подобра позиција отколку мал. Најголемиот проблем е што инсистираме на оние решенија кои не се продаваат. Секое ограничување (на цените) е повеќе воведување на социјализам отколку стимулирање на пазарот“, додаде тој.
Како еден од поголемите проблеми, Подобник ја спомена лошата состојба во земјоделството, која во услови на криза (војна, недостиг) придонесува за инфлација.
„Уништивме многу земјоделство и воопшто не е чудно што ние, кои сме големи увозници, имаме најголеми поскапувања на храната.
Имаме стигма кон трговците
Будимир рече дека во јавноста се создава искривена слика за трговците и дека тие се претставени како „параџии“.
„Ќе ги наведам официјалните податоци дека во ЕУ нето-маржата е 2%, кај нас е 2,2-2,3%. Тоа значи дека ако потрошите 100 евра во продавница, 50-60% оди кај добавувачот, 25% оди кај државата, 8-10% оди кај работникот, а 2-2,3% остануваат кај инвеститорот или претприемачот. тој рече.
Тој тврди дека притисокот се врши на погрешно место, односно на маргините на трговците.
„Ние извршивме притисок врз тие 2,3%. Бараме простор за некои големи намалувања, тоа е невозможно. Економската логика ни кажува дека не можеме така“, додаде тој.
„Наједноставно е што никој нема да работи против себе. На големите ќе им биде полесно, на помалите потешко. Имаме закон за регулирање на работењето на дуќаните каде дури и ја забранивме работата на тие дуќани. Работата е доста сложена, не можеме да поедноставиме и да го бараме виновникот само во еден, а тоа е трговецот“, заклучи тој.
