Кога природната интелигенција на луѓето ќе затаи пред налетот на незнаењето, неспремноста за соочување со фактите и пред манипулациите, се чини добра идејата сѐ попопуларната вештачка интелигенција да се консултира како извор на информации. Во оваа прилика избравме чувствителна тема – одговорноста за депортацијата на Евреите од Македонија во март 1943 година. „Разговорот“ со chat.openai.com на оваа тема ни ги потврди очекувањата дека вештачката интелигенција на сензитивните теми одговара неутрално и политички коректно, но не по цена на фалсификување на фактите.
Депортацијата на Евреите била откажана?!
Го замоливме chat.openai.com прво да ни објасни зошто Бугарија негира дека била дел од Хитлеровата коалиција за време на Втората светска војна и зошто ја негира нејзината улога во холокаустот на Евреите во окупирана Македонија. Еве што ни одговори вештачката интелигенција:
„Улогата на Бугарија во Втората светска војна и холокаустот е сложена и чувствителна тема, со различни мислења и толкувања. Сепак, општо е прифатено дека Бугарија била сојузник со нацистичка Германија за време на војната и одиграла улога во прогонувањето на Евреите.
За време на Втората светска војна, Бугарија официјално беше членка на силите на Оската, во која беа вклучени нацистичка Германија, фашистичка Италија и царска Јапонија. Иако Бугарија не учествуваше во почетната инвазија на Југославија во април 1941 година, таа се приклучи на силите на Оската во март 1941 година и им дозволи на германските трупи да ја преминат нејзината територија со цел да ја нападнат Грција. Бугарија, исто така, објави војна на Советскиот Сојуз во 1941 година и учествуваше во инвазијата на Оската на Советскиот Сојуз.
Во однос на нејзината улога во холокаустот, Бугарија првично се спротивстави на нацистичкиот притисок да го депортира своето еврејско население во концентрациони логори. Меѓутоа, во март 1943 година, бугарската влада, под притисок на Германија, се согласи да го депортира своето еврејско население од окупираните територии, вклучувајќи ги Македонија и Тракија, во концентрациони логори. Меѓутоа, поради противењето на јавноста и протестите на бугарското општество и Бугарската православна црква, депортацијата на крајот беше откажана.
Во последниве години, имаше контроверзии околу улогата на Бугарија во холокаустот и нејзиниот сојуз со нацистичка Германија. Некои бугарски официјални претставници и историчари се обидоа да ја минимизираат или негираат вмешаноста на Бугарија, додека други ја признаа улогата на земјата и се обидоа да се осврнат на нејзиното минато. Причините за негирањето на Бугарија може да вклучуваат национална гордост и желба да се дистанцира од злосторствата извршени од нацистичка Германија. Сепак, важно е да се признае и да се соочи со историската реалност на акциите на Бугарија за време на Втората светска војна и да се работи на промовирање на толеранција и разбирање во сегашноста“.
„Бугарија окупираше делови од Македонија“
Со оглед на тоа дека одговорот не содржи прецизни информации за тоа каква е улогата на Бугарија во Македонија во тој период и пласира и една нејаснотија во врска со „откажувањето на депортацијата“, го замоливме chat.openai.com да ни ја објасни улогата на Бугарија на територијата на Северна Македонија за време на Втората светска војна.
Еве што ни одговори:
„За време на Втората светска војна, Бугарија окупираше делови од Македонија, вклучително и она што сега е Северна Македонија. Бугарската влада, под водство на премиерот Богдан Филов, била усогласена со нацистичка Германија и настојувала да ја прошири својата територија и влијание на Балканот.
Бугарската окупација на Северна Македонија беше обележана со репресија и прогон на локалното население, особено на Евреите и на другите малцински групи. Во март 1943 година, бугарската влада се согласи да го депортира еврејското население од Северна Македонија во нацистичките концентрациони логори, иако овој план на крајот беше откажан поради јавни протести и притисок од Бугарската православна црква.
Покрај нејзиниот третман кон малцинствата, бугарската окупација на Северна Македонија беше обележана со економска експлоатација и политичка репресија. Бугарските власти се обиделе да ги наметнат својот јазик и култура на локалното население, а многу Македонци биле принудени да работат во индустрии и рудници под контрола на Бугарија.
И покрај нејзината усогласеност со нацистичка Германија, улогата на Бугарија во Втората светска војна е сложена и контроверзна, а има различни мислења за мотивите и дејствијата на земјата во овој период. Сепак, јасно е дека бугарската окупација на Северна Македонија имаше значително влијание врз локалното население и придонесе за страдање и прогон на многу поединци и групи“.
„Депортацијата на Евреите во Треблинка беше организирана од бугарската поилиција и војска“
Бидејќи chat.openai.com по втор пат инсистира на информацијата дека планот за депортација на Евреите во 1943 година бил откажан, му поставивме конкретно и директно прашање: „Во март 1943 година, 7114 Евреи од Македонија биле депортирани во логорот на смртта Треблинка во окупирана Полска, од каде што никој не се вратил жив. Кој ги депортирал Евреите од Македонија, која во тој период е под бугарска окупација?“
Еве го одговорот:
„Депортацијата на Евреите од Македонија во логорот на смртта Треблинка во март 1943 година била извршена од бугарските власти, кои во тоа време имале контрола врз регионот. Бугарската влада, под притисок на нацистичка Германија, се согласи да го депортира своето еврејско население од окупираните територии, вклучувајќи ги Македонија и Тракија, во концентрациони логори.
Депортацијата беше организирана од бугарската полиција и војска, кои го собраа еврејското население и ги натераа да влезат во возови за Треблинка. И покрај протестите и отпорот на некои членови на Бугарската православна црква и бугарското општество, бугарската влада продолжи со депортацијата.
Важно е да се напомене дека иако Бугарија беше под нацистичко влијание за време на Втората светска војна и учествуваше во прогонот на Евреите, акциите и мотивите на земјата во овој период се сложени и предмет на толкување. Сепак, јасно е дека депортацијата на Евреите од Македонија беше трагичен и катастрофален настан и важно е да се потсетиме и да го почитуваме споменот на оние кои страдаа и загинаа во ова мрачно поглавје во историјата“.
