Обилните дождови минатиот викенд предизвикаа поплави низ Србија. Од Горњи Милановац и Мионица, преку Чачак и Пожега, до Ужице, пороите носеа мостови, ја оштетија патната инфраструктура и поплавија домаќинства и посеви. Во некои делови од земјата, количината на дожд падна за само 12 часа, што е блиску до вкупните просечни врнежи од дожд за јуни, што, покрај тоа, е и најврнежливиот месец во Србија.
Состојбата беше драматична и во соседните земји, каде во последните денови се забележани и екстремни врнежи.
Меѓутоа, кога водата ќе се повлече и животот ќе се нормализира, околностите ќе продолжат да бидат извонредни во споредба со средината на минатиот век. Веќе кај нас поради климатските промени се бележат се поекстремни врнежи, а состојбата дополнително ќе се влошува во втората половина на овој век, пишува професорот Владимир Ѓурѓевиќ за порталот Klima101.
Какви промени ни носат климатските промени?
И која е конкретната причина за оваа забележана промена на шемата на врнежи во Србија, која им задава главоболки на населението во многу општини? Имено, просечната летна температура во Србија се зголемила за 2,4 °C во однос на периодот 1961-1990 година. Како резултат на тоа, воздухот е потопол, а потоплиот воздух може да содржи повеќе влага. Зголемувањето на температурите, значи, резултира со поголема количина на водена пареа во атмосферата и затоа атмосферските врнежи, особено во екстремни ситуации, можат да бидат поинтензивни, вели Ѓурѓевиќ.
Сепак, додава тој, не е само покачувањето на температурата одговорно за тушевите. Мора да ги имаме на ум и атмосферските движења на воздухот, кои некои ги опишуваат како атмосферски реки. Дождовите често доаѓаат во Србија од Медитеранот. Оваа област се загрева побрзо од глобалниот просек. Воздухот во тој простор собира голема количина на влага, која потоа се прелива над Србија.
Инаку, Србија добива приближно исто количество врнежи како пред седумдесет години, но со една важна разлика: почесто се соочуваме со долги суши, а потоа наеднаш има епизоди на екстремни врнежи при кои паѓа потенцијалниот ризик од последователни поројни поплави. . Најнискиот праг на ризик, во однос на врнежите, е повеќе од 20 литри вода на метар квадратен во текот на еден ден, а бројот на ваквите ситуации во Србија се зголемува, односно се почести се деновите со овие екстремни врнежи, пишува Клима101.
И покрај тоа што мај и јуни се месеци во кои Србија, според Републичкиот хидрометеоролошки завод, бележи најголеми врнежи, нивниот интензитет е доста загрижувачки, како што е моменталната ситуација кога наврнаа над 70 литри дожд на метар квадратен само за 12 часа. За споредба, просечните годишни врнежи за цела Србија се 896 литри на метар квадратен.
Инфраструктурата во Србија не е изградена за да издржи толку голема количина на вода за многу краток временски период, па има поплави и огромни придружни штети, објаснува Ѓурѓевиќ.
Србија не е изолиран случај
Метеоролозите ширум светот забележаа зголемување на екстремните врнежи од дожд, како оној што неодамна ги погоди источна и западна Србија. Ова се припишува на човечкото влијание, односно согорувањето на фосилните горива, поради што планетата станува се потопла.
Една неодамнешна студија за прв пат официјално покажа дека доминантна причина за променетата шема на врнежи на европскиот континент, вклучително и Србија, се емисиите на стакленички гасови. Според проекциите на метеоролошката служба на Обединетото Кралство, која го спроведе истражувањето, во иднина, под влијание на климатските промени, веројатноста за екстремни врнежи кај нас ќе се зголемува во текот на годината, додека во медитеранските делови на Европа се предвидува посува Услови.
Глобалното затоплување не само што значи дека температурите ќе бидат повисоки, туку оваа појава е придружена и со промени во временските услови кои интуитивно не би можеле да ги очекувате – една од нив е оваа забележана промена во моделот на врнежи. Затоа, неопходно е да се намали зависноста од фосилните горива, но и да се прилагодиме на условите што ги создадовме на Земјата поради испуштањето на стакленички гасови, вели професорот Ѓурѓевиќ.
