Во ОК, пушачите сега можат да добијат апчиња за да им помогнат да се откажат од пушењето на рецепт. Овие делуваат на мозокот и ја намалуваат желбата за пушење. Лекови од овој тип веќе беа достапни во Словенија во минатото, но моментално не се достапни. Дали би можеле да ги добиете повторно?
Британците кои сакаат да се откажат од пушењето, но имаат проблем да го сторат тоа, ќе можат да си помогнат со оваа дрога. Националната здравствена служба (NHS), која обезбедува бесплатни здравствени услуги во ОК, ќе им овозможи на жителите пристап до апчиња за да им помогнат да се откажат од пушењето.
Станува збор за лек наречен Varenicline, кој се зема неколку месеци и се вели дека е ефикасен како електронските цигари (vapes) и поефикасен од никотинските гуми за џвакање или фластерите при откажување, вели NHS. Варениклин е лек на рецепт кој ќе треба да го препише лекар. Лекот, кој делува на мозокот за да го намали нагонот за пушење, беше достапен пред неколку години под брендот Champix, но беше повлечен од продажба поради нечистотии. Новата верзија е одобрена како безбедна. Дали би можеле да го набавите и во Словенија?
„Ние го знаеме лекот Varenicline и тој беше достапен и во нашата земја под брендот Champix до 2021 година“, вели експерт во оваа област во Националниот институт за јавно здравје (NIJZ), д-р. Томаж Чакш. „Тоа е дефинитивно многу важно помагало за одвикнување од пушење и успешно се користи и овде“, нагласува тој. Лекот беше достапен во Словенија на таканаречен бел рецепт до 2021 година, што значи дека не е покриен од Институтот за здравствено осигурување (ЗЗЗС), туку се плаќа самостојно. „Бидејќи привремено го нема, мислиме дека можноста да се откажеме од пушењето е значително намалена“, вели Чакш, додавајќи дека дефинитивно би сакале „Varenicline да биде дел од редовната програма за откажување од пушење и дека би било добро ако барем за оние кои се вклучени во програмите за откажување од пушење во центрите за промоција на здравјето, неговата употреба финансирана од ЗЗЗС“.
Лекот е достапен и на интернет.
„Лекот варениклин во минатото беше достапен на рецепт и во Словенија. Последниве години беше повлечен од пазарот, најверојатно затоа што не донесе финансиски придобивки за производителот и дистрибутерот. Слично беше и со лекот Zyban, кој исто така е наменет да помогне да се откажете од пушењето“, објаснува др. Михаела Зидарн, специјалист по интерна медицина, пневмологија и алергологија и клиничка имунологија од клиниката Голник.
Каде можат словенечките пушачи да се обратат за помош?
Според Јавната агенција за лекови и медицински помагала (ЈАМЗП), пред да се стави во промет на поединечен лек, неопходно е да се добие одобрение за ставање во промет во секоја земја членка на ЕУ. Ова може да го издаде националниот надлежен орган за медицински производи – во Словенија тоа е JAZMP – ако лекот добие одобрение за ставање во промет преку национална или процедура за взаемно признавање, или од Европската комисија, ако лекот добие одобрение за ставање во промет преку централизирана процедура во Европската агенција за лекови (ЕМА).
Предлогот за издавање одобрение за ставање во промет го поднесува производителот на лекот или негов застапник. Како што е објаснето во ЈАЗМП, тоа е строго дефинирана процедура. „Предлогот мора да содржи обемна документација за фармацевтско-хемиско и биолошко, фармаколошко-токсиколошко и клиничко испитување на лекот, која ја оценува надлежниот орган за лекови. Доколку надлежниот орган утврди соодветен квалитет, безбедност и ефективност на лекот и позитивен сооднос помеѓу користа и ризикот при неговата употреба, издава одобрение за ставање во промет. Дел од одобрението за ставање во промет се и проверени словенечки информации за лекот – резиме на главните карактеристики, упатства за употреба и означување на лекот“, објаснуваат од надлежната агенција.
Доколку производителот на лек кој ќе ви помогне да се откажете од пушењето покаже интерес да го продаде овде и ја добие потребната дозвола, тогаш ЗЗЗС ќе одлучи дали трошоците за овој лек ќе бидат покриени со задолжителен здравствен придонес. Тоа би значело дека можете да го добиете бесплатно во аптеките со рецепт. Ова го одлучува група експерти – лекари специјализирани за одредена област, економисти и други – назначени од компанијата за здравствено осигурување.
Како што е кажано, во нашата земја моментално нема лек, но пушачите имаат други опции. Со задолжителниот здравствен придонес се финансираат индивидуално и групно советување за откажување од пушење во здравствените и образовните домови во здравствените домови. Пушачите можат да добијат и производи за замена на никотин во аптеките локални третмани како што се џвакање, лепенки и инхалатори. Овие не се покриени од ЗЗЗС и треба сами да си ги платат.
д-р. Зидарн вели дека се препорачува употреба на овие регистрирани производи за замена на никотин, кои се достапни во аптеките. „Пушачите можат да добијат совет за тоа како да го користат во аптека, од нивниот избран лекар, на телефонската линија за помош и во Центрите за промоција на здравјето, каде што нудат и бесплатна помош и поддршка за откажување од пушење“, додава тој.
Повеќе информации за откажување од пушење се достапни на веб-страницата на NIJZ.
Вејп да се откажете од класичното пушење?
Во Обединетото Кралство, редовните пушачи на цигари можат да добијат и бесплатна кутија е-цигара (vape) неколку недели. Дали ќе има смисла да им се помогне и на словенечките тутунари? Не, велат словенечките лекари.
„Заменувањето на пушењето со испарување или други форми на загреани тутунски производи нема смисла. Ова само претвора една форма на зависност во друга“, вели др. Михаела Зидарн и предупредува дека се уште не се познати долгорочните штетни ефекти од употребата на новите тутунски производи, бидејќи употребата се уште не е долготрајна. „Со оглед на тоа што содржат токсични и канцерогени материи, можеме да очекуваме слични негативни ефекти врз здравјето како што гледаме со пушењето“, вели докторот и професор Зидарн.
Со неа се согласува и д-р. Чакш, кој вели дека замената на обичните цигари со електронски е само за одржување на зависноста од никотин, но во никој случај тоа не може да помогне во откажувањето. „Ова е јасно видливо од опсегот на истражувања и, исто така, од најновите препораки во упатствата на Светската здравствена организација (СЗО)“, вели тој.
Скоро четвртина од возрасните во Словенија пушат
Пушењето класични тутунски производи во Словенија опаѓа кај младите, но не и кај возрасните. „Последните достапни податоци од 2023 година покажуваат дека нешто помалку од една четвртина од населението на возраст од 15 до 64 години пуши“, вели доктор Хелена Копривникар од НИЈЗ. „Во последниве години воведовме голем број важни мерки за контрола на тутунот во Словенија, но за жал цените на овие производи во Словенија сè уште остануваат меѓу најниските во Европската унија, што ја намалува ефикасноста на дејствувањето во оваа област“, предупредува тој. .
Во меѓувреме, сè повеќе луѓе користат „некласични“ тутунски и никотински производи, како што се електронските цигари, загреаните тутунски производи, никотинските кеси и тутунските производи без чад, како што се снус и зглобови, според НИЈЗ.
Овие производи се попопуларни кај младите, што носи дополнителни ризици. „Побрз почеток на зависност, посилна зависност, вклученост во интензивниот развој на мозокот на децата и адолесцентите со негативни последици, во случај на електронски цигари и тутунски производи без чад, исто така, значително поголем ризик од пушење класични цигари“, наведува докторот Копривникар. кој исто така предупредува дека последиците од долготрајната употреба сè уште не се целосно истражени. „Ова ќе го чекаме со децении“, објаснува тој, додавајќи дека дури и краткотрајната употреба на електронски цигари може да доведе до значителни здравствени последици. Меѓу нив се кашлица, егзацербација на астма, разни форми на пневмонија и други респираторни заболувања, па дури и епилептични напади.
д-р. Зидарн, кој во болницата во Голник лекува и пациенти со тешки болести предизвикани од пушењето, вели дека одамна знаеме дека пушењето е поврзано со повеќе од 50 болести. Повеќето смртни случаи поврзани со пушење се предизвикани од кардиоваскуларни болести, рак на белите дробови и хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ). „Повеќе од половина од пушачите на крајот развиваат болест поврзана со пушењето. Квалитетот на животот кај ХОББ во напредната фаза на болеста е значително лош, главно поради тешкото дишење и слабите физички перформанси“, предупредува тој, додавајќи дека просечниот животен век на пушачите е пократок за 16 години
