Појавата на програмата ChatGPT, која е способна да пишува значајни есеи, термински трудови, па дури и песни во еден момент, е огромен скок напред во технологијата за вештачка интелигенција. Додека научниците се возбудени, општеството е поделено околу влијанието на новата технологија врз човештвото.
Не престануваат реакциите на лансирањето на вештачката интелигенција „голем јазичен модел“. Најнапредната верзија на ChatGPT беше лансирана во март оваа година, нејзиниот претходник уште во ноември, а општеството е веќе поделено – помеѓу оние кои гледаат исклучителни можности во ова и оние, како Италија, кои ја забранија алатката.
Човештвото веќе секојдневно користи низа решенија чии елементи припаѓаат на вештачката интелигенција – од GPS системот до пребарувачот Google, а одговорот на прашањето зошто одеднаш сите зборуваат за вештачка интелигенција (UI) се наоѓа во фактот дека таквите дискусии се случуваат периодично, а се поврзани со напредокот во развојот.
Неодамнешниот бум на интересот за темата е поттикнат од решенијата на ChatGPT, а тука е и DALL·E, што го претвора текстот во фотографии.
Chatbot се заснова на голем јазичен модел кој може да одржува разговор со човек, да одговара на прашања, да пишува есеи, термински трудови, песни, па дури и деловни планови.
Фасцинантни чекори
Професорот од ФЕР Јан Шнајдер истакнува дека, иако сè уште немаме вештачка интелигенција каква што сакаат да развијат научниците, пробивот во појавата на ChatGPT не се очекуваше уште најмалку 20 години.
Токму тоа е причината за оправданиот интерес на науката и јавноста, посочува тој.
„Јавноста и научната заедница со право се фасцинирани од овие достигнувања, но од друга страна, мислам дека сега е попластично да се погоди какви проблеми може да донесе вештачката интелигенција, во општа смисла на интеракцијата на технологијата со општеството. Овие чекори се поголеми отколку во минатото, и мислам дека е време да размислиме како да продолжиме со ова“, нагласува Шнејдер.
Во научна смисла, ChatGPT е фасцинантен бидејќи покажа дека квантитетот, во однос на количината на податоци достапни на системот, води до квалитет.
„Постојат две школи на размислување во вештачката интелигенција – некои веруваат дека вистинскиот пат до општа интелигенција мора да биде методолошки, а другиот верува дека ние само треба да ја храниме постоечката технологија за длабоко учење на невронските мрежи со многу податоци. Излегува дека ChatGPT – колку повеќе се храни со податоци, толку подобро излегува“, рече Шнејдер.
Односно, излегува дека моделот што го предвидува следниот збор може индиректно да го реши централниот проблем со кој се борат научниците во вештачката интелигенција, а тоа е заклучокот, додава тој.
Од дистописки стравови до егзистенцијални прашања
Јавноста има различни реакции на појавата на четботот на OpenAl, интерактивен комуникациски систем кој имитира природен јазик.
Од една страна, поборниците на вештачката интелигенција и оптимистите во однос на нејзиното влијание врз човештвото тврдат дека тоа ќе им го олесни животот на многу луѓе.
Други предупредуваат на етичките, социјалните, политичките и егзистенцијалните прашања што ги поставува овој технолошки напредок.
Шнајдер вели дека се очекува овие стари прашања да се појават во случаи на нови случувања, а сценаријата на противниците се движат од екстремни, до некои навистина отворени прашања кои ние како човештво треба да ги решиме.
„Знаеме дека е неблагодарно да се предвидува иднината, особено кога станува збор за технологија која длабоко го менува односот меѓу човекот и општеството, но никогаш во историјата не сме имале вакво нешто, дека имаме технологија која е потенцијално способна, доколку понатаму развиена, целосно да ги замени човековите когнитивни способности“, вели тој.
Социјален договор: Што сакаме?
Некои стравуваат од речиси дистописки сценарија од научно-фантастични филмови дека вештачката интелигенција, предводена од некои нејзини цели, ќе излезе од контрола и ќе реши да го уништи човештвото, што, како што заклучува, „не е концептуално невозможно“.
Други се прашуваат какво влијание ќе има оваа технологија врз работните места, демократијата, безбедноста и проблемот со централизацијата на економската моќ.
Размислувајќи за тоа дали негативното влијание врз општеството е неизбежно сценарио, Шнајдер истакнува дека теоретски може да се избегне „ако ние како општество се договориме што сакаме или не сакаме“, како што е постигнатиот глобален договор во врска со нуклеарната енергија .
Сепак, тој посочува дека во општествениот систем што го имаме сега е многу скептичен дека може да се постигне таков договор.
„Ова треба да вклучи глобален консензус, што не можевме да го постигнеме околу очигледно поедноставните проблеми како што е Ковид“, истакнува тој.
ЕУ: Единствено европско право
Прашањето за регулирање на вештачката интелигенција на ниво на Европската унија засега е решено со етичките насоки на експертска група на високо ниво која пропишува седум барања што треба да ги имаат системите за вештачка интелигенција.
Сепак, предлогот на Европскиот акт наскоро треба да се расправа во Европскиот парламент тоа – што се планира директно да се имплементира во сите земји членки со цел поблиску да се регулира оваа област, која сè уште е непозната дури и за самите научници.
Предизвиците со кои се соочуваат европските регулатори, посочува адвокатката Маријана Шаролиќ Робиќ, произлегуваат од проблемот како да се дефинира вештачката интелигенција – дали сите резултати, т.е. производи, услуги, алатки како Chat GPT или само технологиите во кои е содржана, бидат наведени.
Иако европскиот акт за вештачка интелигенција сè уште не е финализиран, Шаролиќ Робиќ прашува дали е на крајот добро да се ризикува пререгулиран пазар на ЕУ во контекст на глобалната конкуренција која, како Индија и Кина, нема регулатива.
„Како да не се убие иновацијата со премногу регулатива, а сепак како да се заштитат потрошувачите од неизбежниот предизвик што го носи вештачката интелигенција“, вели тој.
Тој смета дека ЕУ засега треба да остане на тој „мек закон“ и да отвори дискусија во научната јавност што и како да се регулира дури подоцна.
Глобалниот пазар на вештачка интелигенција моментално вреди 136 милијарди долари (Statista.com), а се предвидува дека овој пазар брзо ќе расте.
Според податоците на здружението CroAI, во Хрватска во 2022 година имало 236 компании и стартапи.
Алатка за подобрување на човештвото
Правниот советник на Mindsmiths Бојан Стипиќ истакнува дека тие се занимаваат со примена на вештачката интелигенција преку развивање на софтвер кој овозможува развој на дигитални асистенти базирани на вештачка интелигенција. Истата компанија е добитник на глобалната награда „Top of AI Startups“ за одговорна примена на вештачка интелигенција.
Нивните решенија веќе се користат на пазарот – имплементираа дигитални асистенти во телекомуникациските компании, смислија како да им помогнат на должниците со совети да излезат од долговите, како да им олеснат на пациентите да се справат со болеста.
„Ова се примери за тоа како технологијата им помага на луѓето полесно и побрзо да донесуваат одлуки. Тоа е сржта на она што го правиме“, истакнува Стипиќ.
Тој тврди дека нивниот софтвер ги почитува европските етички принципи на бизнисот во вештачката интелигенција.
„Ние користиме решенија кои се објаснети. Користиме решенија каде што знаеме како е донесена одлуката. Ако машината не знае или не може, човек се вклучува и алармира, ние тоа го вградивме во целата наша платформа“, вели Стипиќ.
Тој верува дека вештачката интелигенција е само алатка која ќе направи добро за човештвото.
„Луѓето ќе имаат повеќе време за своите интереси – семејството, пријателите, вежбањето. На пример, голема е веројатноста дека нашата генерација ќе доживее да види дека во продавницата нема повеќе работници или продавачи, бидејќи секој производ ќе има чип во него и сè ќе биде автоматизирано“, вели Стипиќ.
