Иако словенечкиот трговец со гас Геоплин веќе нема директен договор со руски Газпром, тоа не значи дека рускиот гас не се влева во Словенија. Имено, словенечките трговци увезуваат повеќе од половина од својот гас од австриските гасни центри, особено Баумгартен, а таму сè уште тече многу руски гас. Европската комисија неодамна ја предупреди Австрија на ризичната зависност од руските испораки.
Премиерот Роберт Голоб следната недела патува во прва официјална посета на Австрија, а една од темите на разговор со австриските политичари ќе биде енергетиката, најверојатно зборот ќе биде и за снабдување со гас.
Откако Газпром драстично ги намали нашите испораки минатата година, Геоплин потпиша договор со алжирскиот Сонатрах, кој од јануари ни снабдува со околу една третина од потребниот гас преку Италија. Според нашите информации, трговецот конкурира и за течен гас од терминалите во Ровиго, Италија и Крк. Но, гасоводното поврзување со Австрија, кое ја минува границата кај Шентиље, останува клучно, бидејќи најголемиот дел од гасот сè уште тече кон нас оттука.
Обновени залихи од Русија
Меѓутоа, во Австрија, рускиот гас сè уште игра многу силна улога. Еурактив веќе напиша во февруари дека Австрија „се врати во зависност од рускиот гас“. Пред почетокот на војната, тоа сочинуваше околу 80 отсто од целиот гас што се влеваше во земјата. Минатото лето, австриските политичари тогаш објавија дека уделот паднал под 50 проценти. Во декември, кога потребите за гас се големи, уделот потоа повторно порасна на 71 процент. Најновите податоци се достапни за април, кога акцијата беше 64%.
Лани Гаспром ги намали испорачаните количини на австрискиот трговец ОМВ, тие паднаа на само 30 отсто од договорните вредности. Но, во февруари оваа година, шефот на ОМВ, Алфред Стерн, за industriemagazin.at изјави дека Гаспром повторно целосно ги исполнува своите обврски. Податоците на порталот на Економскиот институт „Бројгел“ во Брисел, исто така, покажуваат дека испораките на гас од Русија преку Украина во моментов се приближно на исто ниво како и минатиот јуни.
Во неодамна објавениот семестар (збир на препораки за буџетски и реформски мерки), Европската комисија ја предупреди Австрија дека не инвестира доволно во диверзификација на снабдувањето со гас и намалување на зависноста од рускиот гас и дека сегашните напори не гарантираат безбедност на снабдувањето во настанот на натамошно геополитичко триење.
Австриската влада постојано нагласува дека прави се што може за да ја намали зависноста, но дека тоа не оди побрзо. Таа си постави за цел да ги прекине руските испораки, но само до 2027 година. Странските медиуми го наведоа примерот на Германија, која купи 55 отсто од гасот од Русите пред војната, но повеќе не го купува една година по почетокот на војна.
Лани во ноември, по пет месеци намалени залихи, нашиот трговец со гас Геоплин му испрати на Гаспром барање за отштета. Во декември Петрол на генералниот состанок објави дека Гаспром повеќе не испорачува гас на Геоплин. Лани, според Геоплин, рускиот добавувач ни обезбеди половина од потрошените количини, но годинава не повеќе. Тоа сепак не значи дека рускиот гас повеќе не се влева во Словенија.
Засега, привремените податоци на заводот за статистика за увозот покажуваат дека Словенија лани увезла 42 отсто гас од Русија, а 28 отсто од Австрија. Во првите три месеци од годинава австриското учество порасна на 48 отсто, додека уделот на руско потекло е само четири отсто. Годинава дополнителни 27 проценти претставува Италија, што може да се припише на испораките на алжирскиот Sonatrach.
Според тоа, овој податок покажува дека уделот на рускиот гас е значително намален, но не се знае кое е вистинското потекло на „австриските“ количества. Минатата година во годишниот извештај за 2021 година Агенцијата за енергетика на Република Словенија забележа дека и во овој удел има многу руски гас. „Словенечките трговци или добавувачи навистина го купуваат огромното мнозинство на природен гас во гасниот центар во Австрија, но познато е дека во овој центар доминира гасот што пристигна таму од Русија.
Во Геоплин, кој увезува повеќе од две третини од гасот во Словенија, на прашањето дали купуваат и руски гас или дали внимаваат на потеклото на набавките и можеби го избегнуваат, одговараат дека гасот на австриската берза доаѓа од различни места, додека набавка на гас на берза не е познат изворот. „Доколку се склучуваат зделки со европските добавувачи на природен гас на виртуелни трговски места или на берза, овој гас веќе е претходно увезен во Европската унија (ЕУ) и има потекло од ЕУ. Записите за потеклото на таквиот гас не постои, така што немаме контрола врз него, ниту да влијаеме на него“, се појасни сум и додаде дека во билатералните трансакции, утврдувањето на потеклото на гасот е секогаш одговорност на продавачот.
Барем според јавно достапните податоци, не се знае дали и колку гас и денес купуваме од Русија.
Истовремено, од Геоплин велат дека работат на обезбедување диверзифицирано портфолио на ресурси на природен гас. Тие не се загрижени за евентуалниот прекин на руските испораки. „Проценуваме дека нема да има сериозни нарушувања во функционирањето на европскиот пазар на природен гас. Извештаите од европските пазари на природен гас во моментов покажуваат дека и во иднина ќе можеме да гарантираме непречено снабдување со природен гас на корисниците.
Пазарниот удел на рускиот гас во целата Европска унија е помалку од десет проценти. Дебатата околу единаесеттиот пакет санкции против Русија сугерира дека тоа се значителни количини, од кои очигледно засега не можеме да се откажеме. Украина ја повикува ЕУ да вклучи забрана за испорака на гасоводи од Русија, но според Политико, за тоа нема поддршка меѓу европските земји.
