Маракуја, гуава, питаја или кивано – климатските промени ги охрабрија албанските земјоделци да почнат да одгледуваат егзотични овошја што имаат намера да ги пласираат на пазарот или веќе ги пласираат на европскиот пазар.
Малата фарма на искусниот агроном Иракли Шкоза, сместена недалеку од морето во централна Албанија, е еден вид рајска градина што напредува на јадранското сонце.
Со оглед на температурите на воздухот што се зголемуваат секоја година, Шкоза ја доби идејата за диверзификација во 2019 година – проширување на својата економска активност на поголем број производи или услуги, проширувајќи го асортиманот и продажбата на производи, во време кога другите луѓе од неговите врсници одамна би биле пензионирани.
Овој храбар 75-годишник прво донесе семе од егзотични растенија од Африка и Америка и ги засади на својата парцела од два хектари.
Многу брзо, сите тие се прилагодија многу добро на топлата локална клима. Вреди да се напомене дека регионот Дивјака, сместен помеѓу нежно брановидно обработливо земјиште и морето, некогаш беше житница на Албанија, а земјоделците сега одгледуваат зеленчук и лубеници за локалниот пазар и за извоз.
Планета што се загрева
Но, растечките температури и недостигот на работници, исто така, го зедоа својот данок врз фармите. Малата балканска нација од 2,7 милиони жители изгуби 400.000 работоспособни луѓе за само десет години.
Шкоза истакнува дека „егзотичното овошје бара помалку вода и помалку одржување, што ги намалува трошоците за производство“.
Типично медитеранската клима на Албанија, која се карактеризира со топли, суви лета и благи зими, исто така е изменета од глобалното затоплување.
До крајот на векот, се предвидува дека просечните температури на Западен Балкан ќе се зголемат за помеѓу 3,5 и 8,8 степени Целзиусови, врз основа на студија од 2022 година – под претпоставка дека ќе продолжат умерените до високи емисии на стакленички гасови.
Топлинските бранови „веројатно ќе ги оштетат приносите на земјоделските култури, особено во Албанија, каде што просечните летни температури се највисоки“, велат истражувачите Даниел Милер и Макс Хофман од Институтот Лајбниц за развој на земјоделството во економиите во транзиција. Во 2020 година, земјоделството, шумарството и рибарството учествуваа со 19 проценти во бруто-домашниот производ на Албанија.
Но, климатските промени не мора да бидат целосна катастрофа, ако се прилагодиме на нив и ги искористиме, Шкоза е оптимист.
Албанските земјоделци треба да почнат да произведуваат многу повеќе егзотично овошје за да профитираат од нивната поволна клима, смета виталниот агроном. „Ова овошје е многу барано на европскиот пазар, но сите знаеме дека доаѓа од далеку – од Латинска Америка, Југоисточна Азија, Нов Зеланд или Австралија, а транспортот до европските земји има своја финансиска цена, но и друга што треба да се плати, а тоа е свежината на производот.“
Доколку гореспоменатото овошје пристигнеше од Албанија, тоа не само што ќе беше поевтино, туку и посвежо, нагласува агрономот Алтин Хила.
Папаите што се нудат на европските пазари на други континенти се берат додека се уште зелени, а потоа пристигнуваат во Европа каде што вештачки зреат, додава Васил Николовски, менаџер за производство од Северна Македонија, кој работи во Дивјака веќе неколку години. Тој вели дека сите наведени овошја „можат да зреат на дрвја тука. Албанија има доволно капацитет да ги задоволи барањата на европскиот пазар и би можела да генерира промет од 100 до 200 милиони евра годишно со извоз на егзотични овошја.“
Богата жетва
Шкоза веќе извезува папаја, маракуја и пепино овошје со потекло од Латинска Америка на европските пазари. Со други земјоделци од регионот Дивјаке, тој неодамна испрати 30 тони кивано на хрватскиот пазар.
„Се чини дека и овогодинешната жетва ќе биде богата“, рече тој, гледајќи ги пупките на цветовите кивано.
Земјоделецот Лулзим Булари го следеше примерот на Шкоза и почна да одгледува киви 55 км западно, во близина на Елбасан.
„Не треба да се жалиме на високите температури, бидејќи последните две години производство на киви беа вистински благослов за нас“, изјави тој за АФП, додавајќи дека го одгледува овошјето речиси исклучиво за извоз во Швајцарија и Холандија.
Неодамна, Булари почна да одгледува и смокви од Северна Африка, кои се многу отпорни на благи зими, на околу 15 хектари.
„Среќата им оди на храбрите и мора да трчате за да ја фатите“, заклучи тој.
