Ниту едно друго животно не е толку незапирливо поврзано со истребување како додото, необична птица што не летала која живеела на островот Маурициус во Индискиот Океан до крајот на 17 век.
Со приходите на морнарите дојдоа инвазивни видови, како што се стаорците, и практики, како што е ловот. Птицата додо, која дури и не се плашеше од луѓето, беше осудена на истребување за неколку децении.Сега, како дел од храбрата иницијатива која ќе вклучи напредок во античкото секвенционирање на ДНК, технологија за уредување на гени и синтетичка биологија, група научници се обидуваат да го оживеат додатокот. Па, проектот ќе овозможи нови техники за зачувување на птиците.
„Очигледно сме среде криза на изумирање. Наша одговорност е да им пренесеме приказни на луѓето и да ги поттикнеме да размислуваат за кризата со истребување“, рече Бет Шапиро, професор по екологија и еволутивна биологија на Универзитетот во Калифорнија, Санта Круз.
Шапиро е водечки палеогенетичар во Colossal Biosciences, компанија за биотехнологија и генетски инженеринг основана од технолошкиот претприемач Бен Лам и генетичарот Џорџ Черч од Медицинскиот факултет Харвард, која е ангажирана во подеднакво амбициозни проекти за враќање на волнениот мамут и тилацин, или тасманискиот тигар.
Шапиро рече дека веќе го завршила првиот клучен чекор во проектот, имено комплетното секвенционирање на геномот на дода од античка ДНК врз основа на генетски материјал добиен од остатоците од дода во Данска.
Следниот чекор беше споредбата на генетските податоци со најблиските роднини на гулабите од семејството на гулаби – живиот гулаб Никобар и изумрената страст Родригес, џиновски гулаб без летот кој некогаш живеел на остров во близина на Маурициус. Ова е процедура која ќе им овозможи да ги намалат мутациите во геномот „да ги додадат следните“, рече Шапиро.
Предизвици за заживување на додадете
Сепак, понатамошната работа потребна за оживување на животното – програмирање на клетките на живиот роднина додадена на ДНК на изумрена птица – ќе биде значително понапорна. Шапиро се надева дека ќе ја прилагоди техниката што се користи за примордијалните герминативни клетки, ембрионските прекурсори на спермата и јајце клетката, и која веќе била користена за создавање на кокошки чиј татко бил ракман.
„Пристапот вклучува земање на оригиналните герминативни клетки од јајце клетката, нивно одгледување во лабораторија и уредување на клетките со саканите генетски карактеристики, а потоа нивно инјектирање назад во јајце клетката во истата развојна фаза“, објасни таа.
Дури и ако тимот биде успешен во овој ризичен подвиг, тие нема да создадат копии на додата што живеела пред четири века, туку модифицирана, хибридна форма.
Сепак, рече Шапиро, усовршувањето на овие алатки за синтетичка биологија ќе има пошироки импликации за зачувување на птиците. Со овие техники, научниците би можеле да пренесат одредени генетски особини меѓу видовите птици и на тој начин да ги заштитат поради расчистувањето на живеалиштата и затоплувањето на климата.
„Таа технологија што работи со кокошки… би било неверојатно кога би можеле да се користат и со многу различни птици, бидејќи тоа би имало големо влијание врз зачувувањето на птиците“, вели Шапиро.
„Доколку дознаеме дека има нешто што дава отпорност на болеста што го погодува населението и знаеме на кои генетски промени се заснова овој отпор или способност за борба против оваа болест – можеме лесно, можеби со овие алатки, пренесете го и на сродни видови“, додаде таа.
Мајк Мекгру, професор и раководител на катедрата за репродуктивни технологии на птичји на Институтот Рослин на Универзитетот во Единбург, го опиша проектот како „прошетка на Месечината за синтетичка биологија“. Неговата работа вклучува претворање на комерцијални кокошки кои несат јајца во замена за ретки раси на кокошки, оживеани од замрзнати оригинални гамети.
„Идејата е дека сега би можеле да започнеме со видови гулаби. И тоа е голем, тежок дел од скокот од видови на пилешко на други видови птици“, рече Мекгру, кој не е директно вклучен во проектот додо, но е дел од научниот советодавен одбор на Колосал.
„Околу десет години се обидувам да одгледувам гамети на други видови птици. Тешко е“, рече тој.
Инвестиции во елиминирање на изумирањето
Без разлика, компанијата Colossal и нејзиниот тим на научници на крајот ќе бидат успешни во враќањето на животните и другите изумрени суштества, со проекти за елиминирање на истребувањето и технолошките откритија што можат да ги создадат, возбудливи инвеститори. Компанијата Колосал во вторникот објави дека собрала дополнителни 138 милиони евра, со што вкупната сума на собрани средства од основањето на компанијата во 2021 година достигна 207 милиони евра.
Сепак, критичарите велат дека огромното количество ресурси подобро би било искористено за заштита на приближно 400 видови птици и многу други животни и растенија кои се вклучени во листата на загрозени видови.
„Толку многу видови мора да се саксија rebuje naso pomoč и денар. Зошто би се мачеле да решите нешто што одамна исчезнало, бидејќи има толку многу видови на кои им треба помош сега?“ го прашува Џулијан Хјум, палеонтолог за птици во Природонаучниот музеј во Лондон, кој го проучува додатокот.
Митови за миразот
Хјум рекол дека многу малку се знае за миразот и дека има многу мит за него. Целиот извор на неговото име е мистерија, иако за мене доаѓа од звукот што треба да го испушти птицата – низок глас, сличен на плачот на гулаб.
Пред милиони години нивните предци живееле и во Југоисточна Азија, кога нивото на морето било ниско, па скокнале на островот Маурициус, каде што по покачувањето на нивото на морето, останале изолирани и без предатори.
„Летањето е (енергетски) многу скапо. Зошто би го одржувале ако не ви треба? Сите овошја и храна се на земја, а кога ќе станете без лет, лесно можете да станете големи. Тоа го направи додото, стануваше се поголем и поголем и поголем“, рече Хјум.
Според дигиталниот 3Д модел на птицата, кој Хјум го разви врз основа на скелетот од Природонаучниот музеј во Дурбан, Јужна Африка, додото некогаш било високо приближно 70 сантиметри и тежело приближно 15 до 18 килограми.
Манекенката покажа дека додото веројатно е и поагилно, како што можевме да заклучиме од илустрациите, кои го прикажуваат како дебела и несмасна птица.
Мораме да му се заблагодариме на Додо што ја претстави идејата за истребување во светот – тажен израз што сè уште се слуша во фразата „мртов како додо“.
Во 16 век, пред да бидат откриени првите фосили на диносаурусите, концептот на истребување не постоел. Сè било Божјо создание и отсекогаш било таму. Идејата дека нешто може да исчезне никогаш не била во ничиј вокабулар, изјави Хјум.
„Тоа беше извонредна птица веќе во моментот на откривањето“, додаде тој. „Таа брзо исчезна. Ако луѓето сакаа да дознаат повеќе за неа, таа веќе ја немаше“.
