Зимата носи повеќе дружење во затворени простории, а со тоа и повеќе можности за ширење на болести. Во последните недели се зголемува бројот на заразени со коронавирусот и вирусот на грип, како и настинки и други болести. Како најдобро да се заштитите од нив ја прашавме докторката од Љубљанскиот Здравствен дом Шентвид, Ева Водник, која советува и како да го одржувате здравјето доколку немате свој лекар.
Во последните недели се зголемува бројот на разни респираторни заболувања, како Ковид-19, така и грип и „обични настинки“. Дали е нешто посебно или се очекува ваква ситуација на почетокот на зимата?
Во последната недела забележавме пораст на инфекциите со коронавирус, бидејќи овие пациенти брзо не информираат по позитивен резултат, додека другите респираторни вируси се тестираат само за студиски цели. Но, од септември, има многу различни респираторни и гастроинтестинални заболувања. Тоа е и очекувано, бидејќи во студените денови остануваме во затворени простории, а инфекциите се пренесуваат со капки.
Ширењето на респираторните заболувања го следи Националниот институт за јавно здравје (НИЈЗ), а според податоците што ги собира, во последните две недели значително е зголемен бројот на лица кои бараат помош од лекари поради акутни респираторни инфекции. Се зголемува и бројот на лабораториски потврдени случаи на грип, кој во последната недела се удвои. Вкупно 87 случаи се потврдени во годинашната сезона есен-зима до првата недела од декември, а дополнителни 88 случаи се потврдени во неделата од 5.12. до 11.12.
Инфекциите со респираторниот синцицијален вирус (РСВ) сè уште опстојуваат, а процентот на позитивни случаи во последната недела беше околу 11 проценти. Кај пациенти со акутни респираторни инфекции (AID), сликата за други докажани вирусни агенси беше разновидна. Најголемо учество имаат риновирусите (19%). Како предизвикувачки агенси на АОД, аденовирусите се исто така докажани во тестираните примероци (во 8% од тестираните примероци), помеѓу 5 и 6 проценти биле инфекции со човечки метапневмовируси и сезонски коронавирус, а помеѓу 2 и 3 проценти од тестираните примероци биле инфекции со ентеровируси, параинфлуенца вируси, пареховируси и човечки бокавируси.
Врз основа на епидемиолошката слика од северната хемисфера, во која процентот на позитивни примероци за грип се искачи на 20% во претходната недела (14% претходната недела), предвидуваме дека инфекциите со вирусот на грип ќе продолжат да се зголемуваат во наредните недели. Голем дел од инфекциите со РСВ, исто така, веројатно ќе перзистираат.
Дали во последните денови и недели забележавте зголемување на стомачни тегоби, или болести кои непрофесионално се нарекуваат „стомачен грип“?
Последнава недела не забележавме зголемување на стомачните тегоби, но тие се спорадично присутни од почетокот на учебната година. Ако пациентот добие стомачен вирус, најважно е да пие доволно течности, да се одмори и да ги почитува мерките за хигиена на рацете за да спречи понатамошни инфекции.
Од НИЈЗ велат дека, според груба проценка, зголемени се и пријавите за „абдоминални“ болести. Споредбата на извештаите за инфекции со ротавирус и норовирус во 2021 и 2022 година покажува зголемување во 2022 година. Станува збор за вирусни цревни заболувања кои се многу заразни, а од 10 до 100 вируси се доволни за да се зарази возрасен. За споредба, потребни се милиони бактерии за да се заразат со салмонела, бактерија која предизвикува цревна бактериска инфекција.
Дали забележувате дека оние кои се опоравиле од Ковид се поподложни на други инфекции по закрепнувањето? Дали ковидот го ослабува нашиот имунолошки систем воопшто?
Преболувањето со Ковид-19 може да биде многу различно од поединец до поединец. Тешко ми е да утврдам дали пациентите се поподложни на други инфекции веднаш по закрепнувањето од Ковид-19, бидејќи опсегот на тестови е ограничен. Кај некои пациенти забележавме дека по закрепнувањето од Ковид, тие можат многу брзо повторно да добијат ковид-19, дури и по два или три месеци. Ковид-19 може да предизвика имунолошки промени во телото, на пример „цитокинска бура“, односно воспалителни честички кои исто така можат да предизвикаат долгорочно оштетување на човечките органи, не само во белите дробови, туку и на други места. Сепак, ваквите појави се забележани главно кај тешко болни лица на одделенијата за интензивна нега. Сепак, веројатно има помалку истражувања за благите форми на болеста, така што би било тешко да се генерализира дека Ковид-19 предизвикува имунолошки промени кај сите пациенти.
Што советувате откако официјално ќе го пребродиме Ковид? Дали е подобро да се одморите некое време или да не претерате со активноста?
Кога и до кој степен да започнеме физички вежби повторно зависи од тоа колку е тежок текот на болеста, како и од тоа во каква состојба сме биле пред и по закрепнувањето од Ковид-19. Најдобро е да го слушате вашето тело и да постапувате според тоа како се чувствувате.
Дали забележувате разлика во закрепнувањето на вашите пациенти од ковид кај вакцинирани и невакцинирани пациенти?
Дали забележувате дека вакцините адаптирани специјално за новите верзии на омикрон се поефикасни од „старите“ вакцини против ковид, исто така и против инфекција, не само против тешката форма на болеста?
Инфекциите со соевиот омикрон се дефинитивно поблаги отколку со соевите делта. Во клиниките, дури и со сојот омикрон, забележавме дека оние кои се опоравиле од Ковид-19 за прв пат и не биле вакцинирани имале потежок тек на болеста, на пример, треска која траела повеќе од 14 дена. Во моментов, има малкумина кои никогаш не заболеле од Ковид и не примиле никаква доза од вакцината. Вакцинацијата против Ковид-19 не штити 100% од повторна инфекција, бидејќи секогаш се појавуваат нови варијанти, но вакцинацијата секако обезбедува добра заштита од потешкиот тек на болеста.
Треба да се нагласи дека постарата возраст значи помал имунолошки капацитет, што значи дека повозрасното лице треба почесто да се вакцинира за да го постигне истото ниво на заштита како помладото лице. Вакцинацијата на постаро лице на возраст од 80 години со две или три дози од вакцината против Ковид-19 претставува многу ниска заштита и е споредлива со онаа на 20-годишник кој никогаш не бил вакциниран. Затоа, бустер дозите се исклучително важни, особено за лица над 65 години и хронични пациенти. Поважно е од која вакцина да се вакцинира, да се вакцинираме.
Луѓето исто така се скептични за вакцината против грип. Дали овогодинешната вакцина против грип не штити од грипот што кружи годинава?
Вакцинацијата против грип претставува од 40 до 60% заштита од морбидитет, различната пропорција зависи од тоа колку добро подготвената вакцина се „фати“ со циркулирачките соеви во таа сезона. Секоја година, вакцината за северната хемисфера се подготвува врз основа на податоците за циркулацијата на вирусот во јужната хемисфера. Пред неколку дена Центарот за превенција на заразни болести во САД (ЦДЦ) објави дека овогодинешната вакцина одлично се „совпаѓа“ со циркулирачките соеви на грип, што секако е добра вест. Помалку добрата вест е што стапката на вакцинација е значително намалена во однос на периодот пред Ковид-19, а очекуваме и повеќе инфекции, бидејќи неколку сезони не сме „запознаени“ со вирусот поради заштитните мерки против Ковид-19. Посебно загрижува ниската стапка на вакцинација кај трудниците, кај кои може да се очекува потежок тек на болеста.
Колку е важен витаминот Д за здравјето во овој момент? Некои истражувања велат дека на повеќето жители на Словенија не им е доволно во зима. Дали ги советувате сите да земаат додатоци на витамин Д или се препорачува само за одредени групи? Дали е опасно предозирањето со витамин Д?
Вистина е дека студиите покажаа дека поголемиот дел од луѓето во нашата географска широчина немаат доволно количества на витамин Д. Сепак, за повеќето возрасни, умерено изложување на сонце и разновидна и здрава исхрана се доволни. Замената се препорачува особено за лица над 65 години, луѓе кои претежно престојуваат во затворени простории, пациенти со остеопенија или остеопороза. Витаминот Д е витамин растворлив во липиди, што значи дека може да се акумулира во нашите бубрези, па затоа нема потреба да претеруваме.
Се повеќе луѓе се без личен лекар. Каков совет им давате ако се разболат? Повеќето луѓе се обидуваат да се излечат, но дали тоа може да биде ризично, особено ако болеста трае долго?
Дури и додека луѓето бараат личен лекар по свој избор, постојат начини да го одржат своето здравје. Има смисла да се следат професионалните препораки за вакцинација против заразни болести. Вакцинацијата е достапна и за лица без избран личен лекар. Во време кога поради студот поминуваме многу време во затворени простории, пожелно е да се почитуваат правилата за хигиена на рацете, кашлање и проветрување на просторијата. Маските се исто така ефикасен начин за спречување на инфекции. Исто така, вреди да се земе предвид сето она што нашите баби веќе го знаеле: пијте доволно течности, консумирајте што е можно помалку алкохол, внимавајте да спиете доволно, да престанете да пушите, да јадете здраво, да вежбате доволно, да се дружите и да се занимавате со хоби. Ако некој се разболи и покрај се, тешко е да се постави граница до кога ќе може да се излечи дома, бидејќи способностите на поединецот може да бидат многу различни. Ако некое лице оцени дека му треба помош, треба да се јави кај најблискиот здравствен работник кој е достапен во тој момент.
Свесни сме дека пристапот до здравствена заштита одамна е тежок. Во време кога имаме работа со екстремен недостиг на медицински персонал во примарната здравствена заштита, можеби е дојдено време за социјален договор да се префрлат некои социјални права, како боледување до 10 дена, во надлежност на работодавачот. , некои медицински услуги, како што се обновување на рецепти, и на други здравствени работници, им предлагаме фармацевти во аптека. Сето ова одамна е воспоставена практика во земјите од Западна и Северна Европа, со која сакаме да се споредуваме.
