Цената на литиумот овој јуни падна на околу 13.000 долари за тон, што е најниската вредност на овој метал во последните речиси три години. Ако се споредиме со 2022 година, тоа е пад на цената од околу 80 проценти. Ова доведува до прашањето што следи по бумот, потоа падот на цената на „белото злато“ и колку се исплати за негово ископување.
Според податоците на германската платформа Statista, еден тон литиум чинел во просек 12.600 долари во 2021 година, по што следел силен скок во 2022 година, кога еден тон од овој метал достигнал цена од 68.100 долари. Сепак, големиот пад на цената започна во декември истата година, а сега се спушти на нивото од 2021 година, пишува Данас.
Странските медиуми и аналитичари овие промени ги објаснуваат со тоа што понудата ја надминува побарувачката и наведуваат дека сегашниот пад на цената на литиумот може да се припише на забавувањето на растот на продажбата на електрични возила во Кина.
Како што пишува веб-страницата Carbon Credits, како одговор на падот на цените, кинеските компании преземаат мерки, како што е намалување на производството, но додаваат дека пазарот на електрични возила се уште е во рана фаза и има многу простор за раст, па побарувачката за литиум ќе ја надмине понудата тогаш кога електричните возила ќе станат „мејнстрим“.
Блумберг предвидува и дека до крајот на деценијата глобалната побарувачка ќе се зголеми за речиси пет пати, поради, како што велат, зголемената побарувачка за батерии за електрични возила.
Од друга страна, гледано на краток рок, банкарската групација Голдман Сакс има песимистички прогнози за литиумот. Тие предвидуваат дека неговата цена ќе продолжи да паѓа до крајот на 2024 година.
Екологот Игор Радошевиќ дели слични ставови, кој вели дека падот на цената е уште еден доказ дека литиумот е достапен во целиот свет и дека Србија нема да има монопол врз него.
„Државата ја турна приказната дека литиум постои само овде, а овие податоци се доказ дека тоа не е вистина. Експертите од различни области едногласно рекоа дека литиумот го има насекаде во Европа. Во Германија има три пати повеќе, има во Финска, Португалија. На Балканот, го има околу Загреб, во Босна и Херцеговина, Албанија, Северна Македонија и Бугарија. Бидејќи имаше голема лудост за литиум поради приказната дека тој е иднината, луѓето почнаа да форсираат отворање на наоѓалишта на сите можни локации. Поентата и главниот проблем е што ќе биде многу потешко во Европа, бидејќи ЕУ, за разлика од Србија, која е речиси земја од Третиот свет, не може да промовира литиум без да ги почитува еколошките стандарди“, вели тој.
Овој екологист смета дека цената на литиумот ќе продолжи да паѓа, бидејќи, како што објаснува, овој метал полека станува застарена технологија, имајќи предвид дека некои земји веќе во голема мера имаат развиено водородни батерии кои вршат идентичен, ако не и повеќе ефикасни, улога од литиумските.
„И Илон Маск рече дека Кинезите се единствената конкуренција на автомобилскиот пазар. Тие веќе ја развија приказната за електричните автомобили со натриум-јонски батерии кои наскоро ќе го преплават пазарот. Натриум-јонските батерии не ја уништуваат околината, може да се најдат насекаде, ги има секоја земја. И сега отворено прифаќаме рудници кои ќе функционираат со застарени методологии, бидејќи инвеститорите мислат дека Србија е земја од Третиот свет и не сакаат тука да се користат најновите технологии. Ги чуваат за Европа“, додава Радошевиќ.
Тој објаснува дека литиумот може да се добие на три начини, од пустини, како во Австралија и Америка, од тврда руда како во Кина, Боливија, Аргентина и преку геотермални извори, како што се обидува Германија преку експериментален пилот проект.
„Би правеле ископувања како во Кина, а сулфурна киселина и други хемикалии би се користеле за разбивање на јадаритната руда. Од наведените методи, само геотермалната има благ потенцијал да предизвика најмала штета од сите. Сè уште е вистински проблем, ја уништува животната средина“, објаснува тој.
На крајот, Радошевиќ додава дека е парадоксално да се работи на еколошки возила, кои би се полнеле со енергија што ја загадува животната средина.
„Литиумските батерии треба да се полнат со електрична енергија. Скандинавските земји добиваат 50 отсто од електричната енергија од обновливи извори на електрична енергија. Тоа го немаме во Србија, а за да добиеме струја само ќе туриме повеќе фосилни горива во ШАТОР (јаглен), за да ја форсираме приказната дека возиме еколошки возила. Да имавме ветерници и соларни панели, ќе беше друга приказна, а знаеме дека нема да ги има во блиска иднина“, заклучува соговорникот на Данас.
Наспроти тоа, економистот Саша Ѓоговиќ е на мислење дека литиумот, од перспектива на зелената транзиција и преминот од фосилни горива кон почисти горива, ќе биде повеќе баран во наредниот период.
„Литиумот, како и бакарот, е берзански производ подложен на промени, така што цената не може да се фиксира при изработка на студија. Сепак, трендот на побарувачка за електрични автомобили и мобилни телефони е важен и затоа трендот на побарувачка за суровини може да расте. Нема сомнеж
дека со зелената транзиција и трговската војна меѓу Кина и Америка, таа суровина ќе има се поголема вредност. Ќе се зголеми побарувачката за електрични автомобили, а нашите погони во Крагуевац ќе пуштат нов модел“, вели Ѓоговиќ.
Тој вели дека од економски аспект нема дилема дека ќе се појави растечки тренд, освен во случај на глобални геополитички проблеми кои би ја намалиле куповната моќ на населението и би го намалиле купувањето на електрични автомобили.
„Ова би довело до одложување на растечкиот тренд. Сепак, литиумот ќе биде присутен поради зелената транзиција. Кога зборуваме за економскиот бенефит на Србија, тоа зависи од самата земја, но пред тоа треба да се размислува за животната средина, а дури потоа за геополитичките и економските придобивки“, додава соговорникот на Данас.
На крајот, зборувајќи за потребите на Србија во однос на складирање на електрична енергија, Милош Ериќ, професор по економија на ФЕФА во Белград, вели дека не е лошо да се има поголем капацитет за складирање, со оглед на тоа што имаме проблем со наизменичните извори на енергија.
„Сепак, имаме добри услови за да не мора да го складираме во батерии, како што се реверзибилни хидроцентрали. Литиумот или некоја нова технологија за батерии не е единствениот начин на кој можеме да заштедиме енергија. Пред неколку години, државата донесе правилник секој потрошувач да стане производител на енергија, но тоа е ограничено на неколку начини, на пример, со воведување мрежни такси. Иако има државна одлука за субвенционирање на мали соларни електрани со моќност до 6,9 киловати за физички лица, до јули ниту една локална самоуправа не распишала тендери. Зборуваме како ни недостига енергија, а поминаа шест месеци и сè уште немаме конкурс за субвенции за производство на струја, а потенцијалот е огромен. Пред да почнеме да зборуваме за литиумот, има милион работи што можевме да ги направиме, но сè уште не сме направиле“, истакнува тој.
Со оглед на тоа што Рио Тинто објави проценка за економското влијание на проектот „Јадар“ во септември 2023 година, пресметувајќи дека литиумот чини 15.600 долари за тон, прашање е дали е релевантен со новите цени.
Оваа компанија за Данас вели дека анализата на економското влијание се заснова на таа цена и дека долгорочните професионални проекции сè уште се усогласени со оваа цена.
„По период во кој цените флуктуираа помеѓу 10.000 и 20.000 долари за тон литиум карбонат, во текот на 2022 година цената на светскиот пазар се искачи на 80.000 долари за тон – што се сметаше за нереален скок, а индустријата очекуваше враќање на нивото пред зголемување. Во текот на овој период, нашата компанија одржува конзервативна долгорочна проекција на цената од 15.600 долари за тон, а нашата анализа на економското влијание се заснова на таа цена. Долгорочните експертски проекции продолжуваат да се усогласуваат со оваа цена“, велат од Рио Тинто.
