Колку членови на Вагнер има во Белорусија? И чии интереси служат таму откако отидоа во таа земја во јуни 2023 година, само неколку дена по неуспешното востание во Русија?
Платениците на руската група Вагнер, кои се наоѓаат во Белорусија по неуспешниот бунт во јуни 2023 година, се силно поддржани од белоруските безбедносни сили и пропагандисти. Покрај знамето на Белорусија и знамињата на белоруските агенции за спроведување на законот, знамето на семејството Вагнер често може да се види на телевизиските слики од заеднички вежби. Заменик-министерот за внатрешни работи Николај Карпенков дури носи значка со симболите на Вагнер, пишува Дојче веле.
Кон крајот на јуни 2023 година, тогашниот шеф на трупата на Вагнер, Евгениј Пригожин, за кој се верува дека загинал во авионска несреќа, предводел вооружен бунт против руското воено раководство. Тој тргна кон Москва со дел од својата приватна војска, но по посредство на белорускиот лидер Александар Лукашенко, Пригожин го откажа маршот. Нему му беше ветено дека нема да биде кривично гонет доколку замине во Белорусија.
Денес во Белорусија нема повеќе од илјада членови на Вагнер. Повеќето сè уште живеат во кампот во областа Осиповиќ во регионот Могилев. Ова во интервју за ДВ го потврди Валериј Сачашчик, претставник на Единствениот преоден кабинет на белоруската опозициска лидерка Светлана Тихановска, која живее во егзил – во Литванија.
Според експертот за одбрана и безбедност, на десетици платеници „барајќи стабилност и безбедност и спремни да жртвуваат дел од својот приход“ им биле дадени белоруски пасоши со нови имиња и датуми на раѓање и биле пријавени во белоруските трупи. Но, Сачашчик смета дека Лукашенко „нема ништо посебно да понуди што би можело да ги привлече платениците на Вагнер“. Белоруските плати се значително под оние на кои беа навикнати во Русија.
Од Белорусија до Русија и Африка
Затоа, Сачашчик претпоставува дека уште повеќе платеници на Вагнер ќе ја напуштат Белорусија. „За нив Белорусија е само привремено решение. Многумина потпишаа договори со различни служби во Русија, а некои заминаа во Африка. Во Белорусија веќе нема толку многу платеници што би можеле да влијаат на текот на настаните во таа земја“, рече Сачашчик.
Опозицискиот политичар смета дека со прифаќањето на трупите на Вагнер, Лукашенко сакал само да се истакне како „миротворец кој ја спасил Русија“. Но, тој не доби ништо од тоа. Односите со шефот на руската држава Владимир Путин, кој не можеше да толерира некој да се обидува да се претстави како посилен или попаметен, само се влошија. „Доаѓањето на платениците на Вагнер во Белорусија предизвика многу тензии во општеството и отпор дури и меѓу вооружените сили“, нагласува нашиот соговорник.
Што се однесува до белоруските трупи кои активно ги поддржуваат платениците на Вагнер, Сачашчик вели дека тие ја споделуваат нивната идеологија за „рускиот свет“. Историскиот концепт, првично заснован на идејата за јазично и етничко единство, стана дел од идеологијата на Кремљ во деформирана форма и беше искористен како изговор за рускиот напад врз Украина.
Факторот на заплашување
Григориј Нижников, експерт од Финскиот институт за меѓународни односи, истакнува дека Минск гледа на платениците на Вагнер како „корисна политичка алатка“. Режимот на Лукашенко може да ги искористи за обука на сопствените безбедносни сили, но и како „фактор за заплашување“ во изборната кампања, смета тој.
Но, Кремљ има корист и од присуството на платеници во Белорусија. Со оглед на тоа што речиси сите руски војници стационирани таму од крајот на 2021 година се повлечени и прераспоредени на украинското бојно поле, Путин се потпира на платениците на Вагнер како можни борбени единици за итни случаи.
„Важно е Путин да задржи барем одредено присуство на овие војници во Белорусија за секој случај. Мислам дека го прогонува паранојата на обоените револуции и мислата дека Западот може да ја собори секоја проруска влада во регионот“, рече Нижников. Тој смета дека платениците научиле од „лекцијата во летото 2023 година“. Јасно им е дека смртта ги чека доколку не ги почитуваат наредбите од Кремљ, вели тој.
Страв од протести
И политикологот Роза Турарбекова смета дека платениците на Вагнер, кои останаа во Белорусија, повеќе не веруваат дека можат да „учествуваат во големата политичка игра“. Веќе учествуваа во една и едвај преживеаја, потсетува таа.
Таа нагласува и дека Александар Лукашенко го интересира военото искуство на овие луѓе, но пред се „нивното искуство со теророт“. Таа верува дека белорускиот владетел сака „поискусна војска и полиција“, бидејќи се плаши од повторување на масовните протести како оние по претседателските избори во 2020 година – кои тој ги лажирал.
Од идеолошка гледна точка, според овој експерт, членовите на Вагнер му служат на режимот на Лукашенко како контраст на демократската опозиција, која за своја цел го прогласи пристапот на Белорусија во Европската унија. Турарбекова вели дека во Белорусија има „отворени поддржувачи на рускиот свет“, вклучувајќи го и заменик министерот за внатрешни работи Николај Карпенков, кои „размислуваат за иднината по Лукашенка и, се разбира, за иднината поврзана со Русија“.
