Единствените граѓани од Западен Балкан на кои им требаат визи за ЕУ се претежно Срби од Косово, на кои Координативната управа им издаде пасоши. Не се знае колку граѓани со пасоши од „втора класа“ останаа, бидејќи повеќето досега се снајдоа.
„Целиот Западен Балкан сега е поврзан со Шенген зоната преку визна либерализација“, напиша во понеделникот на мрежата Х високиот претставник на Европската унија за надворешни работи и безбедност, Жозеп Борел.
Потоа стапи на сила визната либерализација за Косово, седум години откако Европската комисија ја предложи.
Во изјавата на Борел сепак не се најде Љубица С. од Северна Митровица. Иако е родена и живее во Косово и има пасош, ќе мора да аплицира за виза, барем на одредено време.
Љубица е еден од, веројатно, неколкуте илјади граѓани на Балканот кои останаа без визна либерализација, бидејќи имаат само српски пасош. И онаа што не ја издава ниту еден полициски оддел во Србија, туку централизирано тело на српскиот МУП наречен Оддел за координација (КУ).
„Не сметајќи ги граѓаните на Русија и Белорусија, граѓаните на Србија кои имаат KU пасоши се единствените жители на Европа на кои не им е дозволено слободно да патуваат во шенгенските земји“, Драгиша Мијачиќ, координатор на српската работна група за Поглавје 35 од Националната Конвенцијата за Европската Унија, изјави за ДВ.
„Пасошите на Координативната управа се издаваат на државјани на Србија кои престојуваат во Косово. Тие не мора нужно да живеат во Косово или да бидат државјани на Косово. „Многу од нив одамна се иселиле од Косово, но нивната единствена адреса на живеење остана во тој крај“, објаснува Мијачиќ.
Сага со пасоши од втор ред
КУ е формиран во август 2009 година со уредба на Владата на Србија како дел од дијалогот ЕУ-Србија за визна либерализација, кој стапи на сила во декември истата година.
Условот на Европската комисија за препораката за либерализација на визите за граѓаните на Србија беше преместените полициски администрации од Косово – за Косовска Митровица, Приштина, Призрен и така натаму – повеќе да не издаваат пасоши на државјаните на Србија кои престојуваат во Косово. но оваа надлежност да се пренесе на централизирано тело.
Во исто време, од Србија беше побарано да ги заостри безбедносните процедури за издавање на оние пасоши кои се ослободени од безвизниот режим. Во тоа време, Европската комисија стравуваше од „илегална миграција“ од Косово.
Ова е причината зошто, со текот на годините, многу косовски Срби – но и Албанци, Роми, Горанци и други од Косово кои се државјани на Србија – се обидоа да го пренесат своето живеалиште, барем фиктивно, во еден од градовите во Србија и да добијат „ нормални“ пасоши.
Не можат сите Срби да добијат косовско државјанство
Други вадат косовски пасоши. Ова, сепак, не е опција за Љубица, чиј татко Петар веќе неколку години неуспешно се обидува да ја запише во матичната книга на државјани на Косово.
„Тоа е донесено во 2000 година и имаме одлука на српскиот центар за социјална работа која надлежното косовско министерство не ја признава, а судот одбива да го потврди, стравувајќи дека ќе ги признае властите на Република Србија на Косово. Немаме отпусно уверение од болница“, вели таткото Петар С.
Љубица без регистрација не може да добие косовска лична карта, ниту пасош, а не е единствената. Поради непризнавање на српски изводи од матичните книги на умрени, родени и венчани, како и судски одлуки за развод или одлуки на други српски институции, значителен број Срби, Роми и други сè уште не можат да добијат косовски документи.
Без косовски пасоши и без визна либерализација, единствена опција за овие луѓе – чиј точен број не се знае – е српскиот пасош издаден од КУ. Така, тие остануваат единствената групација на Западен Балкан која не е опфатена со визна либерализација.
Колку точно пасоши има?
Во 2016 година биле издадени нешто над 97.000 КУ пасоши, а српскиот МУП оттогаш нема објавено нови податоци. До денес, таа бројка веројатно е преполовена, бидејќи мнозинството успеало да добие „вистински“ српски пасош или, поретко, косовски.
Колку е вреден пасошот КУ денес зборува искуството на Милица Радовановиќ од Северна Митровица. Таа во последната година и половина патувала во Полска, Холандија, Германија, Белгија и Грција со својот KU пасош. На аеродромот во Виена морала да објасни зошто има едногодишна грчка виза кога ниту живее ниту работи во Грција.
„На службениците за пасошка контрола им објаснив дека имам „специјален“ српски пасош и дека ми треба виза за влез во ЕУ. Немав време да ја довршам реченицата, и се запали светло, таа се насмевна и рече: „О, се сеќавам на ова. Тоа е линијата“. Потоа возбудена му се јави на колегата да му го покаже велигденското јајце што го нашла, по што ми го врати пасошот и ми посака безбедно патување“, се сеќава Радовановиќ.
Европската комисија го препозна овој проблем и предложи визна либерализација за пасошите на КУ, појасни тој посочувајќи дека веќе не постои опасност од илегална миграција и дека пазарот е во согласност со политиките на ЕУ за забрзување на процесот на приближување меѓу земјите од Западен Балкан.
Иако Комисијата го претстави предлогот пред членовите на ЕУ и Европскиот парламент веќе во ноември, тој не беше дискутиран на самитот на ЕУ во декември.
„Следната можност е во март, кога се очекува да се направат измени на прописите и да престане дискриминацијата на овие граѓани на Србија“, вели Драгиша Мијачиќ.
Приштина дава отпор
Слични очекувања има и Петар.
„Се надевам и верувам дека оваа одлука ќе биде донесена во првата половина од оваа година. Претпоставувам дека не е донесен само за да се поттикнат Србите во поголем број да земаат косовски пасоши. Не разбираат дека за некои тоа е невозможно“, наведува таа.
Во пресрет на либерализацијата, косовското МВР неодамна издаде над 287.000 пасоши. Во општините на север, претежно населени со Срби, од август до октомври минатата година биле издадени 531 пасош – односно повеќе од 300 косовски пасоши повеќе од истиот период лани.
Ова во приштинските медиуми беше протолкувано како „масовно“ земање пасоши од косовските Срби и индикација за поголем степен на интеграција.
Истиот аргумент го користат и владата на Косово, како и дваесетина невладини организации од Косово, кои јавно бараат од Европската комисија да не дозволи визна либерализација за пасошите за КУ, бидејќи таквата мерка наводно ќе ја спречи понатамошната интеграција. на косовските Срби. .
Невладините организации кои работат во српската заедница на Косово се спротивставуваат на оваа оценка и посочуваат дека вистинските проблеми во интеграцијата лежат во пречките со кои се соочува Љубица С. нејзиното моминско презиме.
