Климатските промени претставуваат „егзистенцијална закана“ за животот на Земјата, предупредија неодамна истакнати научници, во проценката на овогодинешната лавина од рекордни горештини и екстремни временски услови, за кои велат дека удира повеќе од очекуваното.
Со оглед на тоа што 2023 година се очекува да биде најтоплата година досега, регионите низ планетата се зафатени од смртоносни топлотни бранови. Други беа погодени од поплави, или во некои случаи претрпеа и двете крајности брзо последователно.
„Точно е дека сме шокирани од жестокоста на екстремните временски настани во 2023 година. Се плашиме од непознатата територија во која сега навлеговме“, вели меѓународната коалиција на автори во новиот извештај објавен во списанието BioScience.
Нивната остра оценка: „Животот на планетата Земја е под опсада“.
Тие рекоа дека човештвото постигнало „минимален напредок“ во ограничувањето на емисиите за затоплување на планетата, со големите стакленички гасови на рекордно ниво и субвенциите за фосилни горива зголемени минатата година.
Оваа проценка доаѓа само еден месец пред климатските разговори на ОН COP28 што ќе се одржат во Обединетите Арапски Емирати богати со нафта.
„Мораме да ја промениме нашата перспектива за климатската криза од изолиран еколошки проблем во системска, егзистенцијална закана“, велат авторите.
Студијата за состојбата на климата ги разгледа неодамнешните податоци за 35 планетарни „витални знаци“ и откри дека 20 од нив биле во рекордни екстреми оваа година, пренесува sciencealert.com.
„Преку граница“
Само околу 1,2 степени Целзиусови покачување на температурата над прединдустриските нивоа предизвика низа катастрофални и скапи последици.
Годинава го видовме и почетокот на затоплувањето на климатскиот феномен Ел Нино.
Агенцијата за климатски промени на Европската унија „Коперник“ рече дека трите месеци до септември биле најтоплите досега и веројатно најтоплите во последните 120.000 години.
Многу рекорди поврзани со климата беа срушени со „огромни маргини“ во 2023 година, се вели во извештајот, особено температурите на океаните, кои ја апсорбираа речиси целата вишок топлина предизвикана од загадувањето со јаглерод предизвикано од човекот.
Коавторот Јохан Рокстром, директор на Институтот за истражување на климатските влијанија во Потсдам, рече дека регистрираните температури на површината на морето се „целосно надвор од границите“ и дека научниците сè уште не можат целосно да објаснат зошто.
Потенцијално сериозните влијанија вклучуваат закани за морскиот живот и коралните гребени и зголемување на интензитетот на големите тропски бури, се вели во извештајот.
Луѓето ширум планетата се соочија со топлотни бранови и суши оваа година, додека тешки поплави ги погодија САД, Кина и Индија и пошироко.
Во Канада, рекордните шумски пожари делумно поврзани со климатските промени испуштија повеќе јаглерод диоксид од вкупните емисии на стакленички гасови во земјата во 2021 година, се вели во извештајот.
Возраст 1,5 °C
Пред 2023 година, деновите со глобални просечни температури поголеми од 1,5 Целзиусови степени над прединдустриските нивоа беа ретки, велат авторите. Годинава до средината на септември веќе се забележани 38 вакви денови.
Поамбициозната цел на Парискиот договор од 1,5 степени Клеција ќе се мери со децении.
Но, водечкиот автор Вилијам Рипл, професор на Државниот универзитет во Орегон, рече дека веројатно влегуваме во период кога годишните температури ќе го достигнат тоа ниво или повеќе, ризикувајќи ги климатските повратни информации и превртните точки.
„Откако ќе ги поминеме, овие пресвртни точки би можеле да ја променат нашата клима на начини на кои би било тешко или невозможно да се вратиме“, изјави тој за АФП.
Тие би можеле да вклучуваат топење на ледените плочи на Гренланд и западен Антарктик, топење на големи површини на вечен мраз и широко распространето изумирање на коралните гребени.
Со некои пресвртни точки, „нема да ги избегнеме сега, туку повеќе се работи за забавување на штетата“, рече коавторот Тим Лентон, директор на Институтот за глобални системи на Универзитетот во Ексетер.
За да се постигне ова, емисиите мора да се намалат и да се ограничи порастот на температурата. Секој дел од дипломите е важен, рече Лентон за АФП: „Има уште многу за играње“.
Ова го вклучува бројот на луѓе кои би можеле да се соочат со неподносливи услови во наредните децении, како што се екстремни горештини, ограничена достапност на храна и климатски екстреми.
Во извештајот се вели дека три до шест милијарди луѓе би можеле да бидат „заклучени надвор од зоната погодна за живеење“ до крајот на векот.
„Голем број светски лидери се генерално продолжи да го поддржува бизнисот како и обично, наместо да донесува политики за борба против климатските промени и одржување на животот на Земјата“, рече Рипл.
„Се надеваме дека неодамнешните екстремни временски настани ќе помогнат да се мотивираат креаторите на политиките на претстојната климатска конференција COP28 да поддржат масовни намалувања на емисиите на фосилни горива и да го зголемат финансирањето за климатската адаптација, особено во најранливите региони во светот.
