Практично нема дилеми дали капачињата закачени на шишињата за еднократна употреба значително ќе го намалат загадувањето од пластиката, бидејќи сигурно е дека нема.
Најдобар начин да се намали загадувањето со пластика е да се намали неговото производство, односно потрошувачката, пред сè на пластика за еднократна употреба, која го сочинува најголемиот дел од пластичниот отпад.
Сепак, тоа се уште не се случува, а причина за тоа се огромните профити на најголемите производители на пластика. Станува збор за мултинационални компании чии производи се продаваат низ целиот свет.
Да потсетиме, одлуката за прицврстување капачиња на пластични шишиња е дел од директивата на Европската Унија. Според него, производството на пластика за еднократна употреба е забрането од трети јули 2024 година, меѓутоа, постои голема, но, бидејќи како што се наведува „шишињата со капачиња и капаци направени од пластика можат да се пуштат на пазарот само доколку овие капа а капаците остануваат прикачени на контејнерите за време на tike фазата наменета за употреба на производот“. Друг услов што овозможува понатамошно производство на пластика за еднократна употреба е шишињата да содржат најмалку 25 или 30 проценти рециклирана пластика.
Големи загадувачи
Според истражувањата, учеството на производството на пластика во вкупната емисија на штетни гасови кои предизвикуваат ефект на стаклена градина е меѓу четири и четири и пол проценти, што ја прави оваа индустрија еден од најголемите загадувачи.
Секоја година, човештвото создава помеѓу 380 и 460 милиони тони пластика, од кои огромното мнозинство завршува на депониите и во океаните. На пример, таложењето на фрлените рибарски мрежи, пловци и шишиња во Пацификот формираше голем тепих од ѓубре.
За растот на производството сведочат податоците дека во 1950 година биле произведени 8,3 милијарди метрички тони пластика, а во 2021 година 390 милијарди. Од тоа, 90 отсто од пластиката е добиена преку потрошувачката на фосилни горива, а со овие трендови се очекува производството на пластика да се зголеми за 2,5 пати до 2050 година.
Посебен проблем е пластиката за еднократна употреба, која сочинува околу половина од светското производство. Се користи во сите сегменти од животот и бележи постојан раст.
Само 20 компании произведуваат суровини за повеќе од половина од сите светски пластични предмети за еднократна употреба што се фрлаат секој ден, според анализата која се занимавала со производители на пластика и вклучувала околу 1.000 фабрики кои произведуваат суровини за производи за еднократна употреба.
Кога станува збор за вкупниот пластичен отпад, водечки компании се компаниите поврзани со најголемите брендови, пред се безалкохолни пијалоци, козметика, хигиена, тутун, а има и големи нафтени компании.
Иако има намери да се намали употребата на пластика, резултатите се слаби. На пример, програмата започната пред три години со цел 100 големи компании да ја намалат потрошувачката на пластичен отпад за 50 милиони тони до 2030 година имаше речиси симболичен успех. Проблематичната пластика намалена за симболични 3.100 тони, но од друга страна, компаниите користат 35 отсто повеќе рециклирана содржина.
Кога станува збор за земјите, најмногу пластика, очекувано, произведува Кина, каде се произведуваат најмногу производи, додека најголеми загадувачи по глава на жител се земјите од Западна Европа и Северна Америка. Отпадот во овие земји по глава на жител достигнува 100 килограми годишно.
Рециклирање шарена лага?
Покрај тоа што мал процент од пластиката се рециклира, се доведува во прашање и самиот процес на рециклирање, односно влијанието врз животната средина. Пластиката за рециклирање често содржи повеќе хемикалии како што се токсични забавувачи на пламен, бензен и други канцерогени загадувачи на животната средина кои можат да предизвикаат промени во нивото на природните хормони во телото.
Исто така, рециклираната пластика не гарантира квалитетен производ, а нејзиното согорување дополнително ја загадува атмосферата. Експертите веруваат дека одржливото рециклирање е невозможно со сегашната технологија.
Но, за да не биде целосно црно, ширум светот се работи на проекти кои се трудат да постигнат оптимално рециклирање, а за ова се користат алги, сонце и бактерии.
Неистраженото влијание на микропластиката
Нов проблем со кој се соочува човештвото се микропластиката и нанопластиката, кои се добиваат со разградување на пластичниот отпад. Тоа се честички со различни форми, хемиски состав и големини.
Она што не е познато е влијанието на оваа пластика, која се зголемува во сите делови на светот, без разлика дали се работи за Хималаите или океаните. Овие микроскопски честички се забележани и на пчели, флаширана вода, пиво, риба…
Со оглед на тоа што пластиката во најмалата форма навлезе во нашиот синџир на исхрана, не треба да нè чуди што експертите ја пронашле и во човечки измет, бели дробови и крв. На највисоката е пронајдена и пластика и во најдлабоката точка на светот. Овие ситни честички се невидливи со голо око и нивното движење е невозможно да се контролира.
Друга многу важна карактеристика на овие микропластични честички е тоа што на нивната површина можат да врзат разни загадувачки материи како тешки метали, алергени, токсини и микроорганизми и да послужат како нивни носители, што доведува до дополнително загрозување на луѓето.
Дополнително, експертите наведуваат дека микропластиката може да врзе и да пренесе различни загадувачки материи како тешки метали и алергени на површината, што доведува до дополнително загрозување на луѓето.
Богатите и сиромашните
Сегашната практика покажува дека богатите земји проблемот го „решуваат“ со извоз на пластичен отпад во посиромашните земји, пред се во Азија и Африка. На овој начин се забрзува труењето со пластика на посиромашните делови на планетата, но на крајот е јасно дека нема спас од катастрофалното влијание на пластичниот отпад, бидејќи планетата Земја е поврзан екосистем.
Како и во многу работи, за запирање на труењето со пластика потребна е визија, силна политичка волја, закони кои нема да имаат „дупки“, но и свест на оние кои поседуваат голем капитал, бидејќи колку и да е евтино да се произведува пластика, штетата тоа ѝ прави на природата скапо ќе го чини целото човештво.
