Незабележлив мозочен удар, познат и како субклинички или тивок мозочен удар, се јавува кога во мозокот се формира малo згрутчување на крвта и привремено го блокира протокот на крв.
Невидливиот мозочен удар всушност се нарекува минлив исхемичен напад (ТИА), а е познат и како „мини-мозочен удар“ или „минлив напад“. Тоа е привремена состојба во која се појавуваат симптоми слични на мозочен удар, но исчезнуваат во рок од 24 часа без трајно оштетување на мозокот.
Сепак, ненадеен мозочен удар или ТИА е сериозна медицинска состојба која бара итна медицинска помош. Најчеста причина е формирањето на згрутчување на крвта што привремено го блокира протокот на крв во артериите кои го снабдуваат мозокот. Згрутчувањето обично се формира во други делови од телото, како што се срцето или вратот, а потоа патува до мозокот.
Овој тромб може да биде доволно мал за да не предизвика видливи симптоми или симптомите може да се појават само за кратко време.
Главната причина за невидливи мозочни удари е атеросклероза, состојба која предизвикува таложење на наслаги во внатрешноста на артериите. Други фактори на ризик вклучуваат висок крвен притисок, дијабетес, пушење, дебелина и наследна предиспозиција.
Што е незабележлив мозочен удар?
Транзиторниот исхемичен напад или незабележлив мозочен удар се карактеризира со привремено блокирање на протокот на крв во мозокот, што доведува до привремено нарушување на функцијата на мозокот. И покрај тоа што не мора да предизвикува силни симптоми, дури и незабележливиот мозочен удар е сериозна здравствена состојба и предизвикува закана.
Тивкиот мозочен удар се јавува поради привремено блокирање или стеснување на крвните садови кои го снабдуваат мозокот, најчесто поради формирање на згрутчување на крвта. Обично, овој тромб се формирал некаде во телото и патувал до артериите кои го снабдуваат мозокот. Овој тромб, познат како емболија, може привремено да го блокира протокот на крв во малите крвни садови на мозокот, што доведува до привремен недостаток на кислород и хранливи материи во таа област на мозокот.
По некое време, згрутчувањето може да се раствори или да се движи, а протокот на крв е обновен. Ова објаснува зошто симптомите на ТИА обично исчезнуваат во рок од 24 часа.
Кој е изложен на поголем ризик од мозочен удар?
Според Светската здравствена организација (СЗО), мозочниот удар е втора водечка причина за смрт и една од водечките причини за инвалидитет во светот. Преваленцата на мозочниот удар значително варира помеѓу различни региони и земји, но продолжува да расте во многу земји со низок и среден приход. Според податоците од 2019 година, СЗО процени дека околу 6,2 милиони смртни случаи се поврзани со мозочен удар, што претставува 11% од сите смртни случаи.
Според статистиката на Хрватскиот завод за јавно здравје, мозочниот удар бил водечка причина за смртност во Хрватска во последните неколку децении. Според податоците за 2019 година, мозочниот удар предизвикал околу 5.500 смртни случаи, што претставува околу 11% од сите смртни случаи во земјата.
Иако податоците варираат, се смета дека мозочниот удар е почест кај популацијата на возраст над 65 години, како и кај луѓето со одредени фактори на ризик како хипертензија, дијабетес и пушење.
Симптоми на невидлив мозочен удар
Симптомите на незабележлив мозочен удар се слични на оние на вистински мозочен удар, но обично се поблаги. Кај мозочниот удар има јасни симптоми, но еден од предизвиците во препознавањето на незабележлив мозочен удар е токму недостатокот на очигледни знаци. Пациентите може да почувствуваат само блага слабост, привремено губење на рамнотежа или благи визуелни нарушувања.
Овие симптоми често остануваат незабележани или се припишуваат на замор или други помалку сериозни состојби. Сепак, иако симптомите може да бидат суптилни, неоткриениот мозочен удар може да има долгорочни ефекти врз здравјето на мозокот и да го зголеми ризикот од последователен мозочен удар.
Симптомите на транзиторниот исхемичен напад се разликуваат не само по интензитет, туку и по времетраење. По дефиниција, симптомите обично исчезнуваат во рок од 24 часа, најчесто во рок од неколку минути или часови. Сепак, и покрај привременото траење на симптомите, неоткриениот мозочен удар е важен предупредувачки знак и укажува на зголемен ризик од последователен мозочен удар.
Типични симптоми вклучуваат:
– ненадејно губење на видот или заматен вид
– ненадејна слабост
– вкочанетост во лицето, раката или ногата на едната страна од телото
– потешкотии со зборување или разбирање
– вртоглавица
– губење на рамнотежа
– интензивна главоболка
Ненадејната слабост или вкочанетост на едната страна од телото може да вклучи слабост во мускулите на лицето, раката или ногата на едната страна од телото. Студијата објавена во списанието Stroke во 2018 година укажува дека слабоста на телото е еден од клучните рани знаци на мозочен удар.
Интензивната главоболка која се јавува ненадејно и без претходна форма е еден од можните рани знаци на мозочен удар. Според истражувањето објавено во списанието JAMA Neurology во 2020 година, силната главоболка може да биде ран симптом на мозочен удар кај некои пациенти.
Губење на видот на едното или двете очи, заматен вид или двоен вид може да бидат рани знаци на мозочен удар. Студијата објавена во списанието Неврологија во 2012 година укажува дека симптомите поврзани со видот често се присутни во раните фази на мозочниот удар.
Причината за незабележлив мозочен удар
Како што веќе истакнавме, минлив исхемичен напад или незабележлив мозочен удар како главна причина има привремено намалено снабдување со крв во одреден дел од мозокот. Најчеста причина е привремено блокирање на крвните садови предизвикано од згрутчување на крвта.
Сепак, постојат и други можни причини за невидлив мозочен удар. Тие се:
– атеросклероза: состојба во која плаките се акумулираат на ѕидовите на артериите и го стеснуваат нивниот лумен, што го попречува протокот на крв и го зголемува ризикот од формирање на згрутчување
– емболија: згрутчување на крвта или парчиња плакета може да се формираат на друго место во телото, како што се срцето или вратот, и да патуваат низ крвотокот до мозокот
– кардиоваскуларни нарушувања: одредени кардиоваскуларни проблеми како што се атријална фибрилација или срцеви залистоци може да го зголемат ризикот од формирање на згрутчување
– висок крвен притисок: хипертензијата го зголемува ризикот од оштетување на крвните садови и формирање на згрутчување
– други медицински состојби како што се дијабетес, висок холестерол, бубрежна болест, инфламаторни заболувања на крвните садови и одредени генетски предиспозиции
Што да направите кога ќе се појави незабележлив мозочен удар?
Иако е помалку опасна состојба, многу е важно да се реагира што поскоро на симптомите кои се појавуваат. Невидливиот мозочен удар бара итна медицинска интервенција. Лицето кое има симптоми треба веднаш да побара лекарска помош за да се утврди причината за симптомите и да го преземе потребниот третман за да спречи идни мозочни удари.
Симптомите не треба да се игнорираат или потценуваат бидејќи можат да бидат предупредување за подоцнежен мозочен удар. Според истражувањата, околу 10% од луѓето кои имале неоткриен мозочен удар доживуваат мозочен удар во рок од 90 дена. Раното препознавање и третман може да го намалат ризикот од идни мозочни удари.
Дијагнозата вклучува детален преглед на симптомите, медицинска историја и различни дијагностички тестови. Лекарите може да користат тестови за снимање на мозокот како што се магнетна резонанца (МРИ) или компјутеризирана томографија (КТ). Може да се направат и дополнителни тестови како доплер ултразвук или ангиографија.
Третман на тивок мозочен удар
Имајќи предвид дека симптомите на тивок мозочен удар обично исчезнуваат во рок од 24 часа или порано, третманот е фокусиран на спречување на идни мозочни удари.
Во зависност од причината и индивидуалните фактори на ризик, третманот може да вклучува препишување антикоагулантни лекови за да се спречи формирање на згрутчување. Високиот крвен притисок и нивото на холестерол може да се регулираат со помош на лекови, но заедно со лековите неопходна е и промена на животниот стил.
Ова вклучува откажување од пушење доколку личноста е пушач, редовна физичка активност, контрола на тежината и воведување здрава исхрана.
Како да се намали ризикот од мозочен удар?
Откако некое лице ќе доживее невидлив мозочен удар, време е да се спречи идна катастрофа. Меѓутоа, луѓето кои не доживеале тивок мозочен удар, исто така, треба да ги следат правилата подолу за да спречат мозочен удар. Одржувањето здрав начин на живот е клучно за спречување на неоткриен мозочен удар.
Редовните лекарски прегледи и следењето на факторите на ризик се исто така важни за рано откривање и управување со потенцијалните здравствени проблеми. Едукацијата за незабележливите мозочни удари, како и важноста од превенција и рана дијагноза, игра голема улога во намалувањето на ризикот.
Подолу се дадени важни фактори кои можат да помогнат да се намали ризикот од мозочен удар.
1. Контролирајте го крвниот притисок
Високиот крвен притисок (хипертензија) е еден од главните фактори на ризик за мозочен удар. Редовното мерење на крвниот притисок и следењето на неговите вредности е важно за откривање на висок крвен притисок. Ако имате висок крвен притисок, контролирајте го преку промени во животниот стил, исхрана или терапија со лекови.
2. Одржувајте здрава исхрана
Исхраната богата со овошје, зеленчук, цели зрна, посни протеини и здрави масти може да го намали ризикот од мозочен удар. Намалете го внесот на сол, заситени масти и шеќер, како и храна богата со конзерванси. Исто така, се препорачува да се консумира риба богата со омега-3 масни киселини, како лосос или скуша, кои можат да обезбедат заштита од мозочен удар.
3. Ангажирање во физичка активност
Редовна физичка активност, како одење, џогирање, пливање или возење велосипед, може да го намали ризикот од мозочен удар. Се препорачуваат најмалку 150 минути умерена физичка активност неделно или 75 минути енергична физичка активност. Тоа значи дека треба да одвоите само околу 20 минути дневно за да го одржите здравјето на вашето тело и мозок.
4. Престанете да пушите
Пушењето тутун, електронски цигари, вап и други производи е директно поврзано со зголемен ризик од мозочен удар. Ако пушите, размислете да се откажете.
5. Контролирајте го нивото на шеќер во крвта
Дијабетесот може да го зголеми ризикот од мозочен удар. Ако имате дијабетес, важно е да го следите нивото на шеќер во крвта, да ги следите упатствата за исхрана, да земате препишани лекови и редовно да го следите вашето здравје кај вашиот лекар.
6. Одржувајте здрава тежина
Прекумерната тежина и дебелината се поврзани со зголемен ризик од мозочен удар. Фокусирајте се на одржување на здрав индекс на телесна маса (БМИ) преку урамнотежена исхрана и редовна физичка активност.
7. Намалете го стресот
Хроничниот стрес може негативно да влијае на здравјето на срцето и крвните садови. Најдете начини да управувате со стресот, како што се вежби за релаксација, медитација, јога или најдете хоби кои ви даваат задоволство и релаксација.
Во случај ништо од горенаведеното да не помогне да се намали чувството на стрес, контактирајте со експерт за заедно да најдеме начин да се смириме. Стресот има огромно влијание врз целиот организам, особено е поврзан со зголемување на ризикот од развој на разни болести и состојби.
8. Редовни здравствени прегледи
Редовните посети на вашиот лекар можат да помогнат да се следи вашето здравје, да се идентификуваат факторите на ризик и рано да се дијагностицираат потенцијалните здравствени проблеми кои може да го зголемат ризикот од мозочен удар. Не пропуштајте систематски прегледи и слушајте го вашиот лекар. Ова особено се однесува на луѓето кои веќе имаат здравствени проблеми.
