Многу луѓе веќе забележуваат промена кога купуваат помали шишиња. Во добра година, веќе нема да може да се купуваат шишиња и тетрапакови до волумен од три литри без прицврстени капачиња. Зошто?
Сè почесто гледаме тапи на шишиња, кои се закачени за нив, така што е невозможно или тешко целосно да се отстранат додека се пие.
Во добра година, овие ќе станат норма. Во јули 2024 година ќе стапи на сила европската директива, според која шишињата и тетрапаците со капацитет до три литри ќе треба да имаат закачени капачиња кои не можат да се вадат додека се пијат. До крајот на следната година и сите производители на флаширани пијалоци ќе мора да ги приспособат своите производи.
ЕУ со оваа мерка сака да ги заштити плажите и морињата
Луѓето премногу често ја отстрануваат плута како посебен отпад, кој премногу често завршува во природа, се наведува во директивата на ЕУ.
Морињата и бреговите најмногу страдаат од загадување со пластика, а тапите сочинуваат значителен дел од ова. Во ЕУ предвидуваат дека воведувањето фиксни капи ќе го намали загадувањето со пластика на европските плажи и мориња за десет проценти.
Директивата е дел од пошироката стратегија на ЕУ за справување со пластиката. Усвоен е во 2018 година, а се однесува на ракување со пластични производи за еднократна употреба, кои покрај пластичните прибор, чаши и сламки, вклучуваат и шишиња и тетрапакувања и капачиња на нив. Тогаш утврдија дека по пет години од воведувањето на директивата, на пазарот на ЕУ ќе може да се продаваат само оние шишиња и тетрапакувања со зафатнина до три литри, кои ќе имаат закачени капачиња.
Словенците минатата година фрлиле повеќе од 220 милиони шишиња
Според податоците добиени од Заводот за статистика на Република Словенија, Словенците создале 1.023 тони пластичен отпад во домаќинствата во 2021 година.
Не е познато колкав дел од нив се шишиња или тапи, бидејќи овие податоци не се следат посебно. Сличен одговор ни дадоа и од Министерството за животна средина, клима и енергетика, додавајќи дека компаниите кои се занимаваат со отпадна пластична амбалажа ќе треба да вршат анализи за сортирање на мешан отпад пакување, кој се собира во жолти контејнери. Од овие анализи ќе може да се пресмета колку шишиња со отпадни пијалоци се собрани. Резултатите ќе бидат познати на почетокот на 2024 година.
Томаж Возел од најголемиот словенечки собирач на отпад Динос одговори на прашањето колку шишиња фрлаат Словенците. „Според податоците на Здружението на индустријата за пијалаци, на словенечкиот пазар во 2020 година биле пласирани 8.088 тони шишиња. Компаниите за пакување отпад собрале и сортирале 6.632 тони шишиња во 2022 година, за полесно да се видат – тоа значи повеќе од 220 милиони шишиња, од кои уделот на Динос бил нешто помал од 20 проценти“, не информира тој.
Како директивата ќе влијае на добротворната колекција на тапи?
Собирањето тапи е популарен начин за собирање средства за добротворни цели во Словенија.
Динос во последните години при собирањето тапи учествувал во бројни кампањи со хуманитарни организации, образовни институции или невладини организации, а во овие кампањи собрал вкупно повеќе од 120 тони тапи, не информираше Томаж Возел.
Бевме заинтересирани дали директивата на ЕУ на некој начин ќе влијае или дури ќе го оневозможи таквото собирање. Ќе се забрани одделното собирање на тапи? Од министерството ни рекоа дека директивата не забранува посебно собирање на пластични капачиња. Сепак, ќе биде тешко да се извадат од шишето со пијалок при нормална употреба, а веројатно ќе биде тешко да се соберат одделно, додаваат тие. Колку цврсто се прикачени капачињата за шишињата сè уште не е тестирано.
Истото го мислат и во Динос. Директивата дефинитивно ќе ја намали можноста или потенцијалот за собирање капачиња, бидејќи тие претставуваат поголем дел од собраните количини отколку шишињата, рече Томаж Возел. „Ова на крајот ќе значи помалку собрани капи за хуманитарни цели.
Една од целите на директивата е да се соберат 77 отсто од сите шишиња одделно од другите пластики до 2025 година, а 90 отсто до 2029 година. Тие, исто така, постепено ќе го подигнат задолжителното учество на рециклирана пластика во ПЕТ шишињата – на 25 проценти од 2025 година и на 30 проценти од 2030 година.
