Темата за крлежите се ажурира секоја година со доаѓањето на убавото време. Почестиот и подолг престој надвор, особено во шума или висока трева, исто така ја зголемува можноста за несакана средба со крлежи. Нивното убод е безболно, но може да остави многу сериозни здравствени последици.
„Се среќаваат на лисја и гранки од грмушки, ниска вегетација (до 1 м), во грмушки, најмногу во приземниот слој на шумите. Затоа, престојот во природа, особено меѓу ниската вегетација, е поврзан со ризик од можен контакт со крлежи. За активноста на крлежите се неопходни поволна температура и влажност, па затоа имаат изразена сезонска активност. Сезоната на нивното најголемо изобилство е пролетта и почетокот на летото (април, мај, јуни), но може да се најдат и во рана есен, во зависност од климатските и еколошките услови“, објаснуваат од Хрватскиот завод за јавно здравје.
„Крлежите се среќаваат на лисја и гранки од грмушки, ниска вегетација висока до еден метар, во грмушки, најмногу во приземниот слој на шумите. Најчесто се заразуваат кога се хранат со шумски животни и глодари, а со убодот може да ја пренесат инфекцијата на луѓето доколку се најде во нивната природна средина“.
Некои групи луѓе се повеќе изложени на крлежи од другите. Ризични групи изложени на крлежи се луѓе кои професионално или рекреативно често престојуваат во природа во области каде што има природни жаришта за крлежи (шумари, шумски работници, војници и планинари, ловци, планинари, туристи итн.).
Крлежи – носители на болести
Во континенталниот дел на Хрватска е најраспространет и т.н шумскиот крлеж (Ixodes ricinus), а на хрватскиот брег, кучешкиот крлеж (Rhipicephalus sanguineus) кој пренесува рикеција, што предизвикува медитеранска пегава треска, е поризичен за луѓето.
„Крлежите се мали животни од групата членконоги и пајаковидни животни, на кои за развој и размножување им е потребен крвен оброк, па повремено се штетници на животните (птиците и цицачите), чија крв ја цицаат, а по исклучок и на луѓето, а можат пренесуваат предизвикувачки агенси на заразни болести. За среќа, само мал број крлежи се заразени со предизвикувачите на заразни болести“, велат од ХЗЈЗ.
Иако малку на број, крлежите кои пренесуваат заразни болести можат да предизвикаат бројни здравствени проблеми, а некои од нив се навистина сериозни и оставаат доживотни последици.
Во Хрватска најчесто се јавува Лајмска борелиоза (Лајмска болест или еритема мигранс). Секоја година има неколку случаи на менингоенцефалитис што се пренесува преку крлежи, воспалително заболување на централниот нервен систем предизвикано од вирус што го пренесува крлежот.
HZJZ ги препорачува следните заштитни мерки:
Облечете соодветна облека и обувки за престој во природа (долги ракави, нозете напикани во чорапи, затворени чевли).
Избегнувајте облека со темна боја (каде што крлежите потешко се забележуваат) и материјали како волна и фланелен, бидејќи крлежите се со поголема веројатност да се закачат на нив.
Пешачете по обележаните патеки.
Избегнувајте да ползите низ грмушки, да лежите на земја и да ставате облека на грмушките и земјата.
Нанесете репеленти (за заштита од крлежи) на голи и поотворени делови од телото, а можеби и на облека (користете ги според упатствата на производителот – проверете ги упатствата за производот!).
Откако ќе се вратите од природа, пресоблечете се и внимателно прегледајте го целото тело (со помош на огледало или друго лице да ги прегледате ненабљудливите делови од телото). Обично има доволно време за ова, бидејќи штом крлежот ќе стигне до домаќинот, долго време (неколку часа) „шета“ барајќи соодветно место за каснување.
Проверете дали имате крлежи на вашата кожа или облека за да ги отстраните што е можно поскоро, а особено пребарајте ги деловите од телото со понежна кожа (зад увото, тилот, препоните, градите, пазувите, пределот зад колена, папок…).
Кај децата, крлежот често се наоѓа на главата – бидејќи детето е ниско и повеќе игра на трева од возрасните, па полесно е да се „крене“ крлежот со главата или горниот дел од телото.
Туширајте се по враќањето од природа.
Како да се отстранат крлежите?
Ако сте „собрале“ крлеж, внимателно отстранете го. Во секој случај, важно е да се отстрани што е можно поскоро.
„Измијте ги рацете, избришете ги пинцетите со антисептик и веднаш извадете го крлежот со пинцета (себе или некој од вашето домаќинство) фаќајќи го што е можно поблиску до главата, извлечете го од кожата со нежно повлекување и нанесете антисептик на кожата“, советува ХЗЈЗ.
„Не покривајте го крлежот со ништо (алкохол, крем, масло, лак за нокти, керозин итн.) или „запалете“ со пламен, не го влечете наеднаш, не го стискајте или дробете, бидејќи тоа предизвикува грчеви и излачуваат поголеми количества секрети, а ако е заразен крлежот, предизвикувачкиот агенс на болеста во човечкото тело, така што инфекцијата полесно се пренесува“, пишува на веб-страницата на ХЗЈЗ.
Не треба да контактирате со лекар, освен ако не се појави осип во рок од четири недели (најчесто во рок од 7 дена) по каснување од крлеж (во облик на прстен до овално црвенило на кожата што исчезнува во средината, еритема мигранс) и/или покачена температура и морници. Појавата на осип и/или температура и морници најверојатно се одраз на бактериска инфекција со бактерии (Borrelia burgdorferi), која успешно се лекува со антибиотици, советува ХЗЈЗ.
