Економскиот аналитичар Дамир Новотни во Нови Дан ја коментираше економската состојба, можниот тренд на инфлација како и интервенциите на Владата.
Коментирајќи зошто падот на цените на енергијата, на пример бензинот и дизелот се на ниво од 2021 година, не се прелева на цените на храната и животните трошоци, Дамир Новотни рече:
„Падот на цената на енергенсите се случи во изминатите месеци. Сега гледаме стабилизација. Некои шпекулации велат дека цената на суровата нафта може да порасне поради намаленото производство, иако на пазарот нема недостиг“.
Се уште постојат силни стравувања од пораст на инфлацијата. „Во случај на инфлација, во првиот наплив има реални трошоци. Но, во секундарниот бран, вториот круг на инфлација, тоа се претвора во очекувања. Владите почнаа да се мешаат во работата на националните банки, па си поиграа со финансиските инструменти со кои располагаа, со цел да ја запрат инфлацијата. Владите не можат да го направат тоа, само централните банки можат и тоа го прават сега. Сепак, централните банки балансираат меѓу остриот пад на економската активност и зголемувањето на каматните стапки. Гледаме благ пораст на каматните стапки“, објасни Новотни.
Повисок раст на инфлацијата во Хрватска отколку во другите земји
Инфлацијата пораснала во Хрватска повеќе отколку во другите земји, а според анализата на CNB, единечната добивка пораснала најмногу во Хрватска во споредба со другите земји. На прашањето зошто компаниите кај нас го вградуваат растот на профитот во растот на цените, економистот истакна:
„Затоа што понудата на домашниот пазар беше помала. Немаше да можат да ги продаваат производите поскапи доколку немаше побарувачка. Тоа значи дека домаќинствата биле опремени со пари и можеле да купуваат по високи цени. Количината на пари беше толку голема по пандемијата, што купија големи количини на стоки што ги немаше на пазарот и со тоа можеше да пораснат цените“.
На прашањето зошто истите производи се поевтини во Словенија отколку во Хрватска, тој објаснува: „Хрватскиот пазар не е хомоген. Туристичка Хрватска може да консумира голема количина на стоки по повисоки цени. Цените во Осиек и Дубровник се многу различни. Јадранска или туристичка Хрватска троши големи количества стоки. Високите цени остануваат, тешко се враќаат на почетната позиција. Како и со храната – сега се прашуваме зошто пониските трошоци не се прелеваат, туку е потребно време, можеби и една година“.
Тој коментираше уште една појава: Лебот никогаш не бил поскап, а цената на пченицата никогаш не била пониска. „Овде владата го направи својот дел управувајќи со очекувањата“, рече Новотни и додаде:
„Сега очекувањата се дека ќе се зголемат платите, сите бараат зголемување. Кога платите растат, домаќинствата не штедат, туку трошат, можеби повеќе отколку што можат. Затоа сум против мешањето на Владата во движењето на цените, бидејќи и тие можат негативно да влијаат на перцепциите и однесувањето на потрошувачите. Кога владата ќе ги менаџира очекувањата, тоа гориво ќе биде евтино, дека ќе дојдат голем број туристи, тогаш цените растат. Во Хрватска во моментов имаме феномен кој досега не бил изразен – немаме шупи, тоа значи дека нема да има доволно свињи пред туристичката сезона, а тоа значи дека ќе увезуваме свинско месо“.
„Владата е голем победник на инфлацијата“
Тој ги коментираше и серијата штрајкови во јавниот сектор. „Владата е голем добитник на инфлацијата, буџетот добро се полни. Имаат пари кои можат да се распределат по нивна волја. Може да кажат дека од дополнителните приходи што можат да ги дадат на лекарите и судиите, но нивното подигнување на повисоко ниво со хоризонтални мерки значи хранење на инфлацијата. Влезот во еврозоната значи дека инфлацијата се стабилизира со монетарни мерки. Централната банка (ЕЦБ) ќе ги зголемува каматните стапки додека не паднат инфлаторните очекувања. Тоа не е реално“, посочи тој.
Тој верува дека цените ќе се забават, но никогаш нема да се вратат на стариот пат:
„Цените ќе се забават. Хрватска се уште нема став во однос на украинската пченица. Цените ќе се стабилизираат на повисоко ниво од 2020 година, но и платите ќе се зголемат кон тоа повисоко ниво. Платите никогаш не се израмниле со цените во историјата на инфлацијата. Намалувањето на цената ќе биде постепено“.
Напоменува дека ќе пораснат и платите: „Пазарот на трудот е силен, ќе има зголемување на платите“. Цените на работната сила растат поради конкуренцијата. Цените се неверојатно високи и се приближуваат до цените на работната сила во соседните земји, тоа ќе се случи. Во Хрватска имаме голем проблем со продуктивноста“.
