Не сакаме никој да се разболи од болести што може да се спречат, потенцираат експертите по повод Светската недела на вакцинација. Пандемијата и вакцинацијата против Ковид-19, исто така, ја поткопаа довербата во другите вакцини, кои сега сакаат да ја вратат.
Вакцинацијата е еден од најголемите успеси во историјата на медицината и, во исто време, една од најголемите надежи за медицината на иднината.
За време на пандемијата на Ковид-19, науката направи голем чекор напред со брзиот развој на вакцините. Од друга страна, пандемијата предизвика штети и во оваа област. Помали штети со можни пропуштени дози на вакцини поради недостапноста на здравствена заштита, особено за децата. Овие можат да се компензираат. Потешката задача е да се врати довербата во ефективноста и, пред сè, безбедноста на вакцинацијата, што луѓето ги загубија за време на пандемијата, исто така поради ретките тешки несакани ефекти од вакцините против Ковид-19. Пред вакцинацијата на општата популација, овие вакцини беа помалку тестирани од другите вакцини.
„За време на пандемијата, стапките на вакцинација се намалија и со задолжителните и со препорачаните вакцини“, рече раководителот на Центарот за заразни болести при НИЈЗ, д-р Марта Грич Витек. Единствената вакцинација каде што стапката на вакцинација не е ни намалена е против сипаници, заушки и рубеола. Како што може да се види од графиконот подолу, опфатот со вакцинација против овие болести е сè уште повеќе од 95 проценти.
Педијатарот Денис Баш, кој работи во Здравствениот дом Камник и е претседател на одделот за примарна педијатрија, предупреди дека родителите кои ќе одлучат да не вакцинираат, со тоа ја прифаќаат одговорноста дека детето може да се разболи од болест која можела да се спречи. Посебно го загрижува ниското ниво на вакцинација на децата против пневмококни инфекции. Оваа вакцинација не е ни задолжителна. „Пневмококите се всушност бактерии кои можат да предизвикаат тешки, инвазивни инфекции кај децата. Тоа значи дека детето може да заврши во болница поради воспаление на неколку органи, може да дојде до менингитис. Може да заврши трагично, дури и со смрт, но со последици и покрај третманот“, предупреди тој.
Вакцинацијата против пневмококни инфекции е над 90 проценти во соседните земји, потенцира педијатарот. Во Словенија, тој речиси достигна 70 отсто (69,7 отсто) во летото 2020 година, потоа падна на 58,2 отсто во летото 2021 година и 60,7 отсто минатата година.
„Ние имаме улога како педијатри, да им ја претставиме важноста на вакцинацијата на родителите „жена на жена“, така што климата што беше посеана во врска со вакцинацијата во последните години од Ковид-19 треба да се подобри“, рече Баш. Тој призна дека пандемијата се заснова на доверба во вакцинацијата и тоа не е само медицински проблем, туку и општ социјален проблем. „Во последниве години, видовме повеќе родители кои одат на социјалните мрежи и веројатно веб-страниците, каде што читаат лажни информации за вакцините“, рече Баш, додавајќи дека затоа педијатрите мора да одвојат повеќе време за да одговорат на грижите на родителите.
Од летото 2009 година вакцинацијата против ХПВ е во државната програма за девојчињата од шесто одделение, а од минатото лето и за момчињата од шесто одделение. Според планот на Светската здравствена организација (СЗО), најмалку 90% вакцинација против ХПВ е еден од чекорите што би можеле да се преземат за да се искорени ракот на грлото на матката до летото 2030 година.
Сепак, опфатот со вакцинација во Словенија е низок во сите региони, освен во Корушка.
Кога педијатрите разговараат со родителите зошто е важно нивното тинејџерско дете да се вакцинира против ХПВ, тие ги добиваат следните резултати, вели Баш: „Со вакцинацијата спречуваме од 70 до 90 отсто рак на грлото на матката и ги намалуваме преканцерозните промени на потешки форми до 85 проценти. млад човек кој започнува сексуален живот, многу фрустрирачки. Исто така, навремената вакцинација ги спречува сите папиломатозни промени во грлото“, продолжува Баш.
Вакцинацијата против ХПВ кај шестоодделенците на државно ниво падна под половина. Кај момчињата, каде вакцинацијата е воведена подоцна, таа е уште помала, во просек околу една четвртина. Ако ја погледнеме дистрибуцијата по региони, се издвојува Равне, каде стапката на калемење е значително повисока отколку на друго место. Вакцинирани се 83,7 проценти од девојчињата и 43 проценти од момчињата (2020/21). Шестоодделенците биле вакцинирани летото претходно дури 88 проценти.
„Уште пред летото 2009 година, кога беше воведена вакцинацијата на државно ниво, локалната заедница ја финансираше вакцинацијата, бидејќи ги препознаа нејзините придобивки. Затоа сега е натпросечно и кај момчињата и кај девојчињата“, објасни Баш.
Стравувањата за наводните нуспојави на вакцината против ХПВ, како што е неплодноста, се покажаа како лажни, нагласуваат од НИЈЗ. Милиони млади жени примиле дози од вакцината за ХПВ, која е докажана како исклучително безбедна и ефикасна. Вакцинацијата не предизвикува неплодност, што е претпоставка која се шири на социјалните мрежи, туку обратно – ХПВ инфекцијата може да предизвика проблеми со плодноста, вакцинацијата ги спречува, објасни Баш.
Грип и менингоенцефалитис што се пренесува преку крлежи
За возрасните, според Марта Грич Витек, вакцинацијата против грип и пневмококни инфекции треба да се подобри, особено кај ризичните групи. Вакцинацијата против грип во Словенија е меѓу најниските во Европа. Највисоко беше во сезоната 2020/21, за време на епидемијата, па повторно падна.
Друга опасност, која лесно можеме да се залажеме со вакцинација, е менингоенцефалитисот кој го пренесува крлежот (КМЕ). Од летото 2019 година воведовме бесплатна вакцинација против КМЕ во програмата за вакцинација за деца кои во тековната година наполниле три години и возрасни кои наполниле 49 години. Ова се родените 1974 година оваа година.
Кај нас вакцинацијата против КМЕ е задолжителна само за оние кои се изложени на инфекција на работа, како што се шумарите и ловците. НИЈЗ го препорачува на сите постари од една година кои се активни, но живеат во област каде што лесно може да се заразат. Имено, Словенија спаѓа во ендемските подрачја и според зачестеноста на КМЕ се рангира на самиот врв на европските земји. Крлежите, инфицирани со предизвикувачкиот агенс на менингоенцефалитис што се пренесува преку крлежи, се најмногу во регионот Горен, Корошка и Љубљана.
Регионалниот консултант за областа на вакцинацијата и болестите што може да се спречат со вакцинација во СЗО, д-р Сидарта Санкар Дата, кој беше во посета на Љубљана во неделата на вакцинација, нагласи дека вакцинацијата се плаќа и од аспект на здравствениот фонд. „Едно евро вложено во програмата за вакцинација носи 16 евра бенефит. Вакцинацијата е една од најефикасните мерки за јавно здравје“. Во помалку развиените земји вакцинацијата уште подобро се исплати бидејќи вложеното евро се враќа со 44 евра. Вакцинацијата не е трошок, туку инвестиција“, нагласи тој.
Педијатрите поднесоа и предлог за воведување на бесплатна доброволна вакцинација против сипаници на национално ниво, која веќе е спроведена во соседните земји. Варичелата кај децата може да биде предизвикана и од компликации, кај возрасните може да биде уште полоша.
„Вакцинирањето е слично на живеењето во мир: не сфаќаме што имаме додека не почнеме да го губиме – кога стапките на вакцинација се намалуваат и болестите кои лесно можеле да се спречат повторно почнуваат да се појавуваат“, рече педијатарот Баш.
