По правило, дизел горивото е поевтино од 95-октанскиот бензин, бидејќи процесот на екстракција со кој се добива дизел од нафта е поедноставен од процесот на добивање бензин. Но, од почетокот на војната во Украина, дизелот е поскап од бензинот на пумпата. Проверивме зошто.
Разликата во цената на дизелот и бензинот во моментов е многу голема. Регулираната цена на дизелот надвор од автопатиштата е 1,78 евра, а на бензинот од 95 октани 1,43 евра за литар. Значи разликата е дури 35 центи. Така е и на автопатите: на бензинските пумпи дизелот чини 1.994 евра, бензинот 1.657 евра, а на пумпите на ОМВ дизелот чини 1.998 евра, а бензинот 1.678 евра.
Значи, дизелот моментално е многу поскап од бензинот – но не беше секогаш така. Дизелот обично беше малку поевтин. Во средината на август 2019 година, односно пред епидемијата, цената на дизелот беше 1.237 евра, а цената на бензинот 1.292 евра.
Погледот на цените во другите земји покажува дека оваа промена не се случила само кај нас: според последните податоци на Неделниот билтен за нафта подготвен од Европската комисија, во Австрија бензинот чини 1,76 евра, а дизелот 2,04 евра. Во Хрватска бензинот чини 1,47 евра, дизелот 1,87 евра. Овде да додадеме дека сегашните цени на горивата не се пазарни, бидејќи повеќето земји интервенираат со одредена регулатива или субвенции.
Па, зошто врската се промени? „Цените на горивата зависат од котациите на светските берзи. Односот на цената на бензинот и дизел горивото е целосно променет во последниот период во однос на претходните години“, ни изјавија во Петрол. Тие не објаснија зошто цената на дизелот се зголеми или цената на бензинот се намали.
Лојзе Козоле од берзанско брокерство Илирика ни објасни дека тоа е резултат на различни фактори. „Главната причина на страната на побарувачката најверојатно лежи во фактот што сега повисоките цени на бензинот влијаат на поголемата побарувачка за дизел, во споредба со бензинот има пошироко поле на употреба“, вели тој. Со цел да се намали потрошувачката на гас во производствениот процес, индустријата на многу места го замени овој извор на енергија со нафта. „Тоа сега ќе се одрази на цената, особено во Европа“, вели соговорникот.
Исто така, на страната на понудата има неколку фактори кои ја намалуваат понудата на нафта и со тоа го зголемуваат притисокот врз цените. Козоле ги наведува проблемите на кинеските рафинерии, намалените залихи на дизел во САД, најавата на ОПЕК + дека ќе го ограничи снабдувањето, како и штрајкот на француската нафтена компанија Тотал.
Сето тоа ги намали достапните количини на дизел на пазарот и ги зголеми цените, додека притисокот врз цената на бензините очигледно не е толку голем.
