Светскиот ден на ракот на јајниците, најсмртоносниот гинеколошки рак, се одбележува во Србија дванаесетта година по ред, а оваа година под слоганот: „Кој вели дека рибите не можат да зборуваат?“
Во нашата земја, околу 800 жени заболуваат од рак на јајници секоја година, додека 450 од нив ја губат битката со оваа злобна болест.
Практично, секој ден три жени добиваат дијагноза, а една од нив, за жал, умира.
Во борбата против овие катастрофални бројки, раното откривање на болеста, препознавањето на симптомите, навремената дијагноза и оптималниот третман се клучни. Светскиот ден на борба против ракот на јајниците е посветен на сите жени кои се соочуваат со оваа болест, а Здружението на пациенти со рак на јајниците и грлото на матката „Проговори“ овој пат одлучи, наместо да молчи, да проговори, да каже што значи да се живее и да се бори против ракот на јајниците.
Слоганот „Кој вели дека рибите не зборуваат“ носи повеќеслојна симболика. Рибата е симбол на длабочини, тишина, но и плодност и вера. Според некои верувања, таа исполнува желби, според други, таа молчи, но не засекогаш. Нашите „риби“ денес зборуваат гласно. Тие ја подигаат свеста, се обединуваат, се борат и стануваат посилни. Тие излегуваат на површина не само за да земат воздух, туку и за да разговараат. Затоа што кога тие проговоруваат, тие го менуваат светот. Тие се хероини. На овогодишната конференција, тие зборуваа за своите победи и тековната борба. Впрочем, кој вели дека рибите не зборуваат? Сè е прашање на тоа како ги гледаме и со кои „риби“ избираме да бидеме опкружени.
Ракот на јајниците е на осмото место меѓу сите малигни заболувања, а според најновите статистики, 1 од 78 жени се соочува со овој проблем. Петгодишната стапка на преживување во раните фази е повеќе од 90 проценти, но за жал кога ракот на јајниците се дијагностицира во напредна фаза на болеста, преживувањето не надминува 30 проценти. Не постои скрининг програма, жените не одат на редовни гинеколошки прегледи, а во околу 70 проценти од случаите, ракот на јајниците се открива во напредна фаза кога болеста е поверојатно да се врати. Затоа, не треба да се пропушти никаква можност за подобрување на резултатите од третманот и преживувањето преку навремен и оптимален третман.
– Поминаа дванаесет години откако проговоривме и ја подигнавме свеста за ракот на јајниците, едуциравме и соработувавме со здравствените власти, со цел што е можно пошироко да ја прошириме идејата за рано откривање на симптомите на болеста и навремено лекување. Здружението е основано со цел да се обезбеди побрза и поконкретна помош на пациентите кои страдаат од оваа сериозна болест. Исто како што секој ден ни е важен, така ни е важна и секоја терапија… Денес ни е потребна заедништво повеќе од кога било, и затоа бараме поддршка за решавање на проблемот со кој се соочуваме. Важно е да се напомене дека тестирањето за HRD кај пациенти со рак на јајници беше воведено во Србија пред шест месеци. Додека воспоставеното BRCA тестирање бара само мутации во гените BRCA, HRD тестирањето оди чекор понатаму и ја разгледува пошироката генетска слика на туморот. Затоа, HRD тестот им дава шанса на двојно повеќе пациенти да имаат корист од целна терапија, т.е. од PARP инхибитори. Се надеваме дека во партнерство со здравствените власти ќе можеме да ја обезбедиме оваа терапија за HRD-позитивни пациенти, за да имаат иста шанса за лекување како и пациентите со BRCA мутации – нагласува Горица Ѓокиќ од Здружението на пациенти со рак на јајници и грлото на матката „Проговори“.
Во раните фази, ракот на јајниците практично не предизвикува никакви симптоми и затоа ретко се открива во оваа фаза. Кога ќе се појават, симптомите на рак на јајници се неспецифични и лесно можат да се припишат на друга, помалку сериозна состојба. Најчестите симптоми се оток на абдоменот, нередовна столица, надуеност, повраќање, болка во карлицата и чувство на притисок во абдоменот. Бидејќи овие симптоми не се драматични, обично е потребно долго време жената да посети лекар во врска со нив, а болеста во меѓувреме напредува.
– Повеќе од 70 проценти од пациентите ја имаат болеста во трета или четврта фаза во времето на дијагнозата. Вистинската причина за рак на јајниците сè уште е непозната за науката, што значително ги ограничува можностите за превенција. Затоа единствениот начин за откривање на болеста во порана фаза останува подигање на свеста кај жените редовно да одат на гинеколошки прегледи. Клиниката за гинекологија и акушерство при Универзитетскиот центар на Србија, како референтен центар за хируршки третман на рак на јајници, која ја лекува оваа болест повеќе од еден век, има искусни и добро координирани тимови за радикални и мултидисциплинарни операции, кои се неопходни во повеќето случаи. Со оглед на тоа што во напредните фази болеста се шири на други гинеколошки и абдоминални органи, важно е да се вршат вакви операции во големи, специјализирани центри, со мултидисциплинарен пристап и соработка меѓу лекари од различни специјалности. По поставувањето на дијагнозата, важно е да се одреди методот на лекување. Хируршката интервенција е главен столб на терапијата, но поради степенот на болеста или други здравствени фактори, некои пациенти не можат да толерираат радикална хируршка интервенција. Сепак, благодарение на развојот на медицината и напредокот во истражувањето, сега имаме значително повеќе знаење за ракот на јајниците отколку порано. Петгодишното преживување, кое некогаш беше под 30 проценти, сега е значително подобрено благодарение на персонализираната медицина и подоброто разбирање на генетските биомаркери – објаснува проф. д-р Александар Стефановиќ, директор на Клиниката за гинекологија и акушерство, Универзитетски клинички центар на Србија.
Емилија Петровиќ (20) од Панчево е една од помладите пациентки во Србија кои се борат со оваа болест. Таа ја сподели својата приказна јавно за прв пат, моќно, искрено и без страв.
– Имав 16 години кога првпат почувствував силна болка во стомакот среде ноќ и помислив дека е апендицитис. Сепак, ултразвукот покажа дека имам циста на десниот јајник, со големина на грејпфрут. Така започна сè. Првпат се оперирав кога имав седумнаесет години, а потоа и втор пат кога имав осумнаесет години. Истата циста повторно, на истото место. На дваесет години таа повторно се врати кај мене, по трет пат. И потоа побарав да ми се отстрани јајникот, бидејќи чувствував дека нешто не е во ред. Докторите не беа за тоа бидејќи бев млад, рекоа дека е подобро да останам. На крајот, ми отстранија 95 проценти од јајниците, но кога пристигна патолошкиот извештај, се покажа дека цистата е малигна. Имав рак на јајници. Не можам да го опишам тој момент. Беше ужасно. И потоа, борбата. Приватна клиника, операција, па хемотерапија. Шест циклуси. Ја завршив терапијата во февруари, а во март ми го направија магнетот. Сè е чисто, фала му на Бога. Денес сакам да им кажам на сите девојки и жени да се проверат. Немој да мислиш „не е ништо“. За мене, таа ништожност стана рак. И ракот не е крај. Не е лесно, но е можно да се преживее. Потребни се поддршка, вера и сила. „Денес ја раскажувам мојата приказна, бидејќи можеби ќе ѝ помогне на некое девојче“, вели Емилија.
