Со декрети и селективност не смее да се зголемуваат платите во приватниот сектор. Доволно е тоа што државата прави упад во трошоците на компаниите со минималната плата секоја година, коментираат бизнисмени откако владата соопшти дека ќе го субвенционира растот на платите на вработените во приватниот сектор во висина од 3.000 до 10.000 денари, со тоа што на државна сметка ќе бидат пресметани придонесите за зголемениот дел.
Економисти и даночни експерти, пак, велат дека со мерката треба да бидат опфатени сите вработени, а за утврдување на платата да се земе период од август до октомври за да не можат компаниите да влијаат на успешноста на мерката.
Тие предупредуваат владата да внимава со престанок на претходните мерки за намалување на инфлацијата да се поништат резултатите од новите мерки.
Владата најави дека мерката ќе се применува една година, а ќе стартува од јануари 2024 година. Таа е наменета само за компаниите во кои се исплаќаат ниски плати, а зголемувањето на платите ќе се утврдува во однос на просечната плата на секој работник поединечно за периодот октомври – декември 2023 година. Владата го субвенционира само делот за зголемувањето.
– Ограничувањето е дека оваа мерка можат да ја користат сите вработени кои имаат плата до една и пол просечна плата исплатена последните три месеци. Тоа значи дека доколку во декември, ноември и октомври, просечната исплатена плата на вработен не е поголема од една и пол просечна плата, можат да ја искористат мерката во наредните 12 месеци за зголемување во износ од 3.000 до 10.000 денари, кој ќе се договорат со работодавачот. Притоа ослободувањето го добиваат истиот нареден период – појасни вицепремиерот Фатмир Битиќи.
Битиќи вели дека мерката има цел намалување на даночната евазија и сивата економија, поддршка на приватниот сектор за исплата на повисоки плати.
За дел од бизнисмените е нејасна оваа мерка во услови кога државата се обидува да ја намали инфлацијата, бидејќи, како што велат, таа ќе влијае на зголемување на потрошувачката и инфлацијата и дополнително ќе го стимулира увозот.
– Познато е дека зголемувањето на платите ја поттикнува потрошувачката и инфлацијата, па чуди фактот што се носи таква мерка во услови кога и ние и светот се бориме да ја намалиме инфлацијата. Германија, на пример, е загрижена за стапката на инфлација од 3,2%, а ние правиме обратни потези иако имаме висока инфлација – вели Маријана Перковска, претседателка на текстилниот кластер.
Според неа, мерката нема да можат да ја користат извозниците не затоа што не сакаат, туку поради тоа што странските партнери веќе побараа од нив да ги намалат цените на производите.
– Компаниите извозници веќе добија писма од германските партнери, кај кои завршува 70% од македонскиот извоз, дека треба да ги намалат цените во рамките на намалувањето во светски рамки, а тоа за нас значи дека и сегашните плати нема да можеме да ги покриеме бидејќи 80% од нашите трошоци се однесуваат на платите. Во вакви услови дополнително зголемување на платите на работниците ги зголеми нашите трошоци што треба да ги покриеме преку цените на производите. а тие како што реков треба да ги намалиме за да бидеме конкурентни на пазарот од кој зависиме – вели Перковска.
Таа смета дека со оваа мерка владата ги фаворизира увозните компании кои со растот на потрошувачката дома ќе обезбедат повисоки профити.
Економистот Маријанчо Николов смета дека мерката за субвенционирање на зголемувањето на платите ќе влијае на подобрување на социјалната сигурност на работниците и ќе им се даде можност на компаниите на ваков начин да задржат што поголем број работници, но смета дека компаниите треба да најдат начин како по нејзиното завршување да ги задржат покачените плати.
– Оваа мерка ќе им помогне на компаниите да ги зголемат платите иако Владата ќе го субвенционира само делот на придонесите на зголемувањето, односно околу 22% од придонесите. Тоа значи дека владата ќе го плати само придонесот на покачувањето од 3.000 или 9.000 денари. На овој начин дел од компаниите ќе можат да се приближат на просекот на плати, но што е поважно ќе бидат во состојба да ги задржат работниците кои имаат намера да одат во други дејности или да заминат во странство поради ниските плати. Но за мене е многу поважно тоа дали компаниите ќе бидат успешни да го задржат ова зголемување на платите по декември 2024 година – вели Николов.
Тој смета дека зголемувањето на платите може да влијае на пораст на инфлацијата, но смета дека многу поголема опасност за инфлацијата има завршувањето на мерката на замрзнати цени на прехранбените производи.
– Ова зголемување може да влијае на порастот на потрошувачката и инфлацијата, но многу посериозен удар може да се очекува од престанок на мерката за замрзнување на цените на прехранбените производи. Ако цените од јануари повторно почнат да растат несразмерно од околностите ќе имаме нов инфлаторен бран. Владата мора да внимава на оваа состојба за да не се доведеме во ситуација да ги анулираме ефектите од сите мерки кои се носат за подобрување на социјалната состојба на граѓаните и помош на компаниите – вели Николов.
Даночниот експерт Павел Гацов, пак, забележува дека мерката во која како референтна плата треба да биде просекот од последните 3 месеци од годинава може да влијае на ефектите од мерката бидејќи им дава можност на компаниите заинтересирани да ја користат да ги намалат платите во овој период, за да можат да се ослободат од плаќање на придонесите следната година.
Тој предлага како референтна плата за зголемување да се земе просекот од плати од август, септември и октомври. Тој смета дека мерката треба да се однесува на сите вработени, на сите плати и компании.
„Мерката ќе биде непристрасна и неранета доколку како референтна плата за споредба се користи просекот на платите од месеците август, септември и октомври 2023 година. И второ уште поважно, со оглед дека мерката поттикнува зголемување на плата од 3.000 до 9.000 денари, важно е истата да се однесува на сите вработени, сите плати и сите компании, односно да не се лимитира само за оние со пониски плати. Имено, мерено во проценти, помало субвенционирање (регресивност) ќе добијат токму оние со повисоки плати“, напиша Гацов на Фејсбук.
Ваква мерка Владата имаше во период од 3 години почнувајќи од 2019 година кога се субвенционираше покачување на платите од 600 до 6.000 денари. Според официјалните информации, оваа мерка ја искористиле повеќе од 28.000 компании за околу 170.000 вработени.
