Изборниот ден во Србија поминува горе-долу редовно, велат соговорниците на ДВ блиски до опозицијата. Зашто, со контролирање на медиумите и купување гласови, властите веќе сè однапред подготвуваат. Некои веќе на улица најавуваат „одбрана на изборната волја“.
Колони автобуси ги заглавија белградските авении минатата сабота. Во градската Арена се одржа голем собир на Српската напредна партија (СНС), а главна ѕвезда беше српскиот претседател Александар Вучиќ, пишува Дојче веле.
Сепак, околу салата илјадници луѓе од автобуси се разотидоа на „погрешни“ насоки, да јадат нешто или да прошетаат накратко низ Белград.
„Бегам брат, што да правам“, изјави еден млад човек за новинарот на ДВ. Тој изјави дека е од мал град, дека е вработен во локална болница и дека насилно бил ставен на списокот за митингот. Сега ја напушта средбата со колегите. Други раскажуваа слични приказни.
Циник ќе се сети на реченицата што му се припишува на Марк Твен: „Ако изборите сменат нешто, нема да ни дадат да гласаме“.
Ако изборите се сметаат за снимање филм, тогаш тие можат да се поделат на претпродукција – сè што се случува пред изборите, продукција, односно денот на изборите и постпродукција, што вклучува броење гласови и последните игри. . Властите во Србија најмногу се залагаат за манипулации во предпродукциската фаза, велат соговорниците на ДВ.
„Во претпродукцијата најголем притисок се врши преку медиумите“, вели адвокатката Софија Мандиќ, член на белградската изборна комисија пред списокот „Србија против насилството“.
„Кога ќе ги убедите луѓето дека нема политички подобра опција, тие нема да ги ризикуваат своите работни места и егзистенција за промена која е неизвесна и која, како што тврдат медиумите, ќе го донесе на власт стариот корумпиран режим. Тогаш купувањето гласови или притисокот на работа е само завршување на таа работа. Луѓето велат – добро, зошто барем да не земам пакет или 2.000 динари. Подобро со тоа да излезам од овие избори, отколку со ништо“, изјави Мандиќ за ДВ.
Адвокатот Слободан Доклестиќ, шеф на извршниот комитет на Народната партија, ги посочува тие две работи – медиумите и притисокот врз гласачите. „Половина Србија гледа само една политичка опција, онаа владејачката. Тие имаат медиумски монопол во тој свет“.
„Ако материјалната егзистенција зависи од тоа дали некој гласа за СНС, за демократија не станува збор. За жал, тоа е тешко да се контролира“, изјави Доклестиќ за ДВ.
Вели, овде-онде се појавуваат докази и снимки, но опозицијата тешко може да докаже до каде е комплетната игра со купени и изнудени гласови. А и да го докаже, обвинителството може само да мавта со рака кон тоа. Токму тоа се случи кога новинар на ЦИНС неодамна сними списоци со податоци на граѓани во кол центарот на Српската напредна партија и докажа дека таму на луѓето им се плаќа тупаница.
Истото се случи и кога на голем број изборни листи беа откриени фантомски потписи за поддршка. Според Софија Мандиќ и нејзините колеги, потписите биле масовно напишани со иницијали, со ист ракопис, а потоа заверени. „Во Градската изборна комисија оставаме јасна трага за тоа што се случува – дали е тоа во записникот, преку нашите обраќања до судот или преку медиумите. „Да немаше опозиционери во ГИК, седниците ќе траат три минути, секој ќе крене раце и ќе си замине“, вели Мандиќ.
Самиот изборен ден веројатно ќе биде одбележан со цел ден гласачки џагор и посети на станови. Претходно се зборуваше и за т.н „Бугарски возови“, метода каде што се шверцува празно ливче од избирачкото место, се пополнува „прописно“ и се дава на гласачот да го вметне. И тогаш има обврска да го претстави своето празно ливче на следниот гласач.
„Одвреме-навреме излегуваат докази, некои видеа на луѓе кои ги учат како да гласаат зад параванот. Но, за да се докаже степенот на тоа? Многу е тешко“, објаснува Доклестиќ.
Тој вели дека домашната задача на опозицијата е да ги контролира избирачките места. Тој открива дека Народната партија смета на речиси две илјади свои контролори за околу девет илјади избирачки места во Србија. Тој вели дека има соработка меѓу опозициските партии и се надева дека заедно ќе успеат да ги покријат сите избирачки места.
Друг извор од опозицијата се сомнева дека ќе биде покриена цела Србија, но вели дека Белград секако сака и дека сепак таму се очекува најжестока борба. „На денот на изборите, контролорите знаат што треба да внимаваат, што треба да пријават како нерегуларности во изборниот процес и што треба да пријават во кривичната постапка“, вели Софија Мандиќ.
Пост производство
И покрај хроничните обвинувања на опозицијата кон власта, досега нема докази дека на некои избори биле манипулирани како локалните во 1996 година. Потоа исходот од гласањето потоа беше презакажан, што доведе до долги протести и конечно признавање на изборниот пораз на Слободан Милошевиќ во Белград и во голем број други градови.
„Тешко дека некој ќе ги украде изборите во фазата на пребројување“, вели Доклестиќ. „Денес тоа се прави посуптилно – со медиумски монопол и значителен број луѓе кои се принудени да гласаат и да сликаат гласачко ливче. Тогаш не мора ни да украдеш ништо при пребројувањето“.
Експертите ги анализираа предизборните настапи на Вучиќ: Зошто пече палачинки и влегува во домовите на луѓето.
На прашањето дали опозицијата, кога веќе учествува во изборната трка под овие услови, ќе доцни да се жали доколку повторно загуби, Доклестиќ одговара: „Што се однесува до нефер медиумските услови, ги прифативме тие услови на игра кога учествувавме“.
Самите резултати од гласањето, вели тој, мора да се прифатат доколку гласовите се пребројуваат редовно. Народна партија, како и списокот „Србија против насилство“ и други, подготвуваат свој репрезентативен примерок и софтвер со кој ќе имаат свои резултати. На изборите лани оваа работа неславно пропадна, бидејќи софтверот на опозицијата не работеше.
Но, што ако има приговори на самиот ден на изборите и на пребројувањето на гласовите? „Се надевам дека нема да влеземе во ситуацијата од 1996 година. Ако тоа се случи, тогаш мора да се оспори“, вели Доклестиќ.
Софија Мандиќ вели дека на гласачите е да излезат на гласање, да ги поканат луѓето од нивната околина да го сторат истото, да гласаат по своја совест. Но и „да бидат подготвени да ја бранат својата изборна волја, доколку има потреба“.
Во опозициските кругови и меѓу познавачите на политичката сцена жестоко се разликуваат мислењата за тоа како ќе изгледа вечерта и ноќта на 17 декември. Некои мислат дека ќе биде вообичаено, без разлика кој ќе победи.
Второто, дека владата е подготвена да направи се за да го зачува мнозинството, да речеме, во Белград и дека таа вечер може да избијат протести за да се „одбрани волјата на народот“.
