Инклузивноста не е политичко прашање – тоа е прашање на човечност
Почитувани градоначалници и советници на сите општини во Република Северна Македонија,
Во време кога политичките поделби ја доминираат јавната дебата, постои едно прашање кое треба да нè обедини сите – правата и достоинството на лицата со попреченост во нашите заедници. Програмата за развој на инфраструктура за лица со попреченост која ја претставува Општина Охрид не треба да биде исклучок, туку правило кое треба да го следи секоја локална самоуправа во нашата земја.
Фактите кои не можеме да ги игнорираме
Според официјалните податоци, во Северна Македонија живеат над 150.000 лица со некој вид на попреченост. Тоа значи дека во секоја општина, без оглед на нејзината големина, постои значителен број граѓани кои секојдневно се соочуваат со пречки кои ние, другите, ги сметаме за самоочигледни.
Кога еден граѓанин не може да влезе во општинската зграда поради недостиг на рампа, тоа не е само негов проблем – тоа е проблем на целата заедница.
Кога едно дете со попреченост не може да се образува во локалното училиште поради архитектонски бариери, ние како општество губиме дел од својот потенцијал.
Кога еден работник со попреченост не може да стигне до работното место поради недостапен јавен превоз, ние губиме продуктивна работна сила и креативност.
Законската рамка постои – недостига волјата
Законот за спречување и заштита од дискриминација јасно предвидува обврски за локалните самоуправи. Законот за градење содржи конкретни стандарди за пристапност. Конвенцијата на ОН за правата на лицата со попреченост, која Македонија ја ратификувала, не е само декларативен документ – тоа е обврзувачки меѓународен договор.
Прашањето не е што треба да се прави, туку дали имаме волја да го направиме.
Економската логика на инклузивноста
Критичарите честопати се прашуваат за трошоците. Но, да разгледаме некои факти:
Превентивните мерки се поевтини од корективните. Изградбата на рампа при градење на објект чини неколку пати помалку од нејзиното доградување подоцна.
Пристапната инфраструктура користи на сите. Рампите помагаат не само на лицата со инвалидски колички, туку и на родителите со детски колички, луѓето со куфери, возрасните лица со мобилни потешкотии.
Инклузивниот туризам е растечки пазар. Според европските истражувања, над 130 милиони Европјани имаат некаков вид на попреченост или мобилна ограниченост. Тоа е огромен пазар кој можеме да го привлечеме со соодветна инфраструктура.
Социјалните трошоци на исклученоста се огромни. Кога лицата со попреченост не можат да работат или да живеат самостојно поради архитектонски бариери, тоа значи поголеми трошоци за социјална помош и институционална грижа.
Конкретни чекори кои секоја општина може да ги преземе веднаш
1. Ревизија на постоечката состојба
Направете детална анализа на пристапноста на вашите јавни објекти. Не е потребна скапа консултантска фирма – побарајте помош од локалните организации на лица со попреченост. Тие се експерти за својите потреби.
2. Приоритизирање на интервенциите
Не можете сè да направите одеднаш, но можете да започнете со најважните локации: општинската зграда, основните училишта, здравствениот дом, главниот културен центар.
3. Вклучување во буџетскиот процес
Определете најмалку 2-3% од општинскиот буџет за мерки за пристапност. Тоа не е голема сума, но може да направи огромна разлика.
4. Строга контрола на новоградбите
Не издавајте употребни дозволи за објекти кои не ги исполнуваат стандардите за пристапност. Ова не чини ништо, а може да спречи идни проблеми.
5. Соработка со цивилниот сектор
Организациите на лица со попреченост се вашите најдобри партнери. Тие знаат што е потребно и често се подготвени да помогнат во реализацијата.
Политички капитал на инклузивноста
За оние кои размислуваат во политички категории: инклузивноста носи политички капитал. Ниедна партија не се противи на правата на лицата со попреченост. Тоа значи дека овие проекти може да ги реализирате без политичка полемика и со широка поддршка.
Исто така, лицата со попреченост и нивните семејства се лојални гласачи. Тие цeнат конкретни дела, не празни ветувања.
Моралниот императив
Но, над сè, ова е прашање на морал и човечност. Во секоја од вашите општини живеат граѓани кои се соочуваат со дополнителни предизвици во секојдневието само поради тоа што општеството не размислило за нивните потреби.
Тие не бараат милосрдие – тие бараат еднакви можности.
Тие не бараат привилегии – тие бараат да бидат третирани како еднакви граѓани.
Тие не бараат да бидат носени – тие бараат рампи за да можат сами да одат.
Охрид како „пример“ кој може да се следи
Програмата која ја предлага Општина Охрид не е совршена, но е чекор во правилна насока. Таа покажува дека е можно да се размисли системски за овие прашања и да се планираат конкретни активности со јасни временски рамки и буџети.
Треба да се напомене дека СОС БАЛКАН МЕДИА Охрид до Општина Охрид поднесе предлог проект за решавање на состојбите за потребите на лицата со попреченост, кој од необјасниви причини не беше прифатен. Ова покажува дека постојат иницијативи од цивилниот сектор кои се спремни да придонесат во решавањето на овие прашања, но потребна е поголема отвореност и соработка од страна на локалните власти,А НЕ НАТАЛОЖУВАЊЕ НА ПРОБЛЕМИТЕ!
Започнете во вашите општини. Адаптирајте го планот според вашите локални потреби и можности.
Конкретен предизвик
До крајот на 2025 година, секоја општина во Северна Македонија треба да има:
- Пристапна општинска зграда со рампа и пристапен тоалет
- Најмалку едно основно училиште што е целосно пристапно
- Спуштени рабници на главните пешачки премини во центарот
- Означени паркинг места за лица со попреченост кај најважните јавни објекти
- Јасна политика за контрола на пристапноста при издавање градежни дозволи
Ова не се недостижни цели. Ова се минимални стандарди на цивилизираност.
Крај на изговорите
“Немаме средства” – Започнете со она што не чини: строга контрола на новоградбите
“Луѓето не се заинтересирани” – Прашајте ги лицата со попреченост во вашата општина
“Ова не е приоритет” – За кого не е приоритет еднаквоста на граѓаните?
“Ќе го направиме следната година” – Секоја одложена година значи уште една година дискриминација
Апел за акција
Почитувани градоначалници и советници,
Ве повикуваме да ја превземете одговорноста која ја носите кон сите ваши граѓани. Ве повикуваме да ги надминете партиските поделби и да се обедините околу оваа фундаментална вредност.
Ве повикуваме да направите нешто што ќе биде запамтено долго по вашиот мандат.
Ве повикуваме да бидете лидери на промената, а не нејзини следбеници.
Ве повикуваме да покажете дека локалната демократија може да даде конкретни одговори на конкретните проблеми на граѓаните.
Лицата со попреченост во вашите општини не можат да чекаат уште еден изборен циклус. Тие живеат секојдневно со последиците од нашето незадоволување на нивните основни потреби за пристапност.
Времето за дела е сега. Времето за изговори е минато.
Ова писмо е отворено за јавноста и ја повикуваме секоја општина да објави јавен одговор за тоа кои конкретни чекори ќе преземе во следните 12 месеци за подобрување на пристапноста во својата заедница.
За инклузивна Северна Македонија – сега, не утре.
Сашо Денесовски-Претседател на СОС БАЛКАН МЕДИА Охрид
