Следната голема пандемија, наречена „таа големата“, можеби веќе демне во позадина, чекајќи да ги ослободи најзаразните и најсмртоносните болести познати на човештвото.
– Во иднина неизбежно ќе се појави нова пандемија и меѓународната заедница треба да се подготви да одговори на таа закана – изјави на крајот на октомври генералниот директор на Светската здравствена организација (СЗО) Тедрос Аданом Гебрејесус.
– Следната пандемија не е прашање дали, туку кога ќе се случи. И не можеме да си дозволиме да ги повторуваме грешките од минатото. Затоа земјите-членки на СЗО преговараат за нов договор во однос на пандемијата и измените на Меѓународните здравствени регулативи, со цел да се зајакне правната рамка за глобален одговор на пандемиите – додаде тој.
Фамилијата на парамиксовируси (paramyxoviridae) има над 75 вируси – вклучувајќи заушки, мали сипаници и инфекции на респираторниот тракт. Во октомври беше додадена на листата на патогени пандемии на кои треба да внимава Националниот институт за алергија и заразни болести, пишува Дејли мејл.
Нипах вирусот
Еден од овие вируси, нипах, може да ги инфицира клетките со рецептори кои го регулираат она што влегува и излегува од клетките што го обложуваат централниот нервен систем и виталните органи. Оваа варијанта има стапка на смртност до 75 проценти во споредба со ковид-19, што е далеку под еден процент.
Научниците истакнуваат дека, за разлика од грипот и ковид-19, кои „брзо се менуваат“, изгледа дека парамиксовирусите не мутираат додека се шират, туку дека станале „многу добри во пренесувањето меѓу луѓето“.
– Замислете само ако се појави парамиксовирус кој е заразен како сипаници и смртоносен како нипа – рече Мајкл Норис, доцент на Универзитетот во Торонто, во изјавата.
Таквото сценарио не е тешко да се замисли – филмот „Зараза“ од 2011 година е заснован на овој тип на имагинарен парамиксовирус. Во филмот со Мет Дејон, Гвинет Палтроу и Кејт Винслет, една жена се враќа дома од службено патување во Хонг Конг и со себе носи смртоносен микроб кој предизвикува глобална пандемија – болеста беше вирусот Нипа.
„Грипот е секвенциониран, но парамиксовирусите не“
– Грипот се секвенционира до смрт – изјави за Атлантик, Бенхур Ли, виролог од Медицинскиот факултет Ајкан на здравствениот систем на Маунт Синај во Њујорк.
Но, објасни тој, тоа не е случај со парамиксовирусите бидејќи повеќето луѓе заразени со еден од повеќе од 75 вируси не преживуваат, што го прави развојот на третмани и вакцини речиси невозможен.
Првиот што бил откриен во семејството, наречен пепест, бил идентификуван уште во 1902 година. Тоа е заразна вирусна болест која ги погодува копитарите. Тоа беше втора болест целосно искоренета во 2011 година, по големите сипаници кај луѓето во 1980 година, пишува Дејли мејл.
Иако научниците знаат за парамиксовирусите повеќе од еден век, тие допрва треба да разберат како вирусите се менуваат во нови видови и мутациите што ги преземаат за да ги инфицираат луѓето.
На пример, долго се веруваше дека заушките ги инфицираат само луѓето и избраните примати, но случаи на инфекција се пронајдени кај лилјаците. Исто така, постои мистерија за тоа како парамиксовирусите можат да предизвикаат мали инфекции кај еден домаќин, но да убијат друг.
Едно се искорени, друго се појавува
Пол Дупре, виролог од Универзитетот во Питсбург, изјави за Атлантик дека вирусите на рубеола – една од подфамилијата на парамиксовируси што вклучува заушки – предизвикуваат загриженост. Луѓето, мајмуните, свињите и кучињата се природни домаќини и лесно се инфицираат во близина.
Постои и сипаница, која првпат била документирана од персиски лекар во 9 век. Но, дури во 1757 година, еден шкотски лекар открил инфективен агенс во крвта на пациентот што го предизвикал вирусот.
Ејми де Вит, шеф на молекуларна патогенеза во Лабораториите на Роки Маунт, изјави за Атлантик дека сипаниците на крајот може да се искоренат, со што ќе се стави крај на потребата за вакцинација.
Меѓутоа, кога тоа се случи со сипаниците, се појави дека „mpox“ (порано мајмунски сипаници) го зазеде своето место.
„Многу од овие вируси имаат пандемски потенцијал“
Според Дејли мејл, извештајот објавен во 2022 година под наслов „Зајакнување на подготвеноста за пандемија на Австралија“ се занимава со парамиксовируси.
„Додека светот продолжува подобро да ги разбира овие врски помеѓу здравјето на луѓето, животните, растенијата и животната средина, вирусите се движат од животните на луѓето со алармантна брзина. Покрај познатите вируси, просечно годишно се појавуваат два нови вируси кај луѓето, а процентот што води до поголеми епидемии се зголемува“, се наведува во извештајот.
„Многу од овие вируси имаат пандемски потенцијал – потенцијал да се шират низ повеќе континенти“, се додава во извештајот.
