Параназалните синуси се шуплини во коските на черепот кои комуницираат со носната празнина преку мали отвори, наречени усти или остиуми. Нивната улога не е целосно позната, но се смета дека играат улога во резонанца на гласот или загревање на воздухот што влегува во телото преку носот, објаснува д-р Иван Баљошевиќ за порталот N1.
„Дури и да беа целосно исполнети со коскено ткиво, немаше да бидат потешки од обичните чаши или капи. Ги разликуваме максиларните или максиларните синуси сместени над горната вилица, етмоидалните синуси сместени во внатрешниот агол на очите, фронталниот синус сместен во пределот на веѓите и сфеноидалниот синус сместен зад носната празнина“, вели д-р Баљошевиќ.
Тој додава дека синузитисот е воспалителен процес на слузницата на параназалните шуплини. Во современата литература, терминот риносинузитис почесто се користи поради поврзаноста на воспалителни процеси во носот и параназалните шуплини.
„Акутниот риносинузитис е од вирусна етиологија во 90 проценти од случаите. Најчеста причина е риновирусот кај 50 проценти од пациентите, потоа вирусот на грип и параинфлуенца вирусот, коронавирусот (но не и Ковид 19) и други. Само 5-10 проценти од вирусниот риносинузитис кај децата и 2-5 проценти кај возрасните се комплицирани со бактериска инфекција. Најчести бактериски патогени се Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae и Moraxella catarrhalis. „Staphylococcus aureus често се наоѓа во култури со назални брисеви, но е редок кај синусните аспирации“, вели тој.
Болеста е карактеристична за периодот на есен и зима и е резултат на прекумерна изложеност на луѓето на силен ветер и студен и влажен воздух, што е популарен термин за провев.
„Предиспонирачки фактори за развој на риносинузитис се аерозагадувањето, гастроезофагеалниот рефлукс и кај децата – значително зголемената аденоидна вегетација (трет крајник). Од сите споменати фактори, најчести се синусните инфекции предизвикани од вирусна инфекција на горниот респираторен тракт и алергиско воспаление“, вели докторката.
Тој наведува дека „секое опструкција на природните отвори на синусите во носната шуплина доведува до намалена концентрација на кислород во синусот, дисфункција на малите цилии во слузницата и прекумерно производство на секрет во синусот“.
Симптоми
Според него, акутниот синузитис вклучува симптоми на инфекција на синусите кои траат и до три месеци. Дефиницијата подразбира постоење на континуирана респираторна инфекција во тој период.
„Тоа е честа болест и се забележува кај 6-15 проценти од вкупното население, а инциденцата е 2-5/1000 кај возрасните годишно, додека нешто почеста е кај училишните деца и е 7-10/1000. ” тој вели.
Д-р Баљошевиќ додава дека клиничките симптоми се понасилни кај децата отколку кај возрасните.
„Првиот симптом е зголемен исцедок од носот, кој првично е воден, но може да биде и гноен, жолто-зелен по природа. Тоа е придружено со назална конгестија и интензивна кашлица. Исто така, може да дојде до нарушување на општа состојба со покачена температура, малаксаност и главоболка“, вели нашиот соговорник.
Тој посочува дека обична вирусна инфекција на горните дишни патишта најчесто престанува за 10 дена, додека симптомите на акутен синузитис напредуваат.
„Се зголемува течењето на носот, кашлицата која може да биде сува или влажна и се манифестира цел ден со зголемен интензитет навечер, лесно покачена температура, фетор (лош здив) од устата и болен утрински периорбитален едем (оток околу очите). Поретко е, но забоболка може да се појави и како последица на инфекција на синусите“, истакнува докторката.
Хроничен риносинузитис
Хроничниот риносинузитис (ХРС) е хроничен воспалителен процес на носот и параназалните шуплини, кој трае подолго од три месеци континуирано.
„Симптомите се ретки и обично се отежнато дишење преку нос, назален исцедок (напред или назад), кашлица и болка (притисок) во пределот на лицето. Дијагнозата бара клиничка и ендоскопска потврда на симптомите во форма на отекување на мукозната мембрана, гноен назален секрет, со или без присуство на назални полипи, со или без КТ дијагноза. Вкупната преваленца на ХРС во Европа е 11 проценти. Се смета дека околу 8 проценти од децата имаат ХРС. „Децата со атопија или астма, кои се во колектив, имаат двојно поголеми шанси да развијат ХРС во споредба со децата кои не одат во колектив“, вели д-р Баљошевиќ за N1.
Како причина за хроничниот воспалителен процес во слузницата, додава тој, може да бидат алергиски ринитис, астма, хиперсензитивност на аспирин, несоодветен имунолошки одговор на инфективни агенси, девијација на носната преграда, присуство на микроорганизми (бактериски биофилм) во носот и синуси, системски заболувања како цистична фиброза, цилијарна дискинезија, имунодефициенција.
„Бактериски причинители за хроничен синузитис се: Staphyloccocus aureus, кој е најмногу почеста, во околу 36 проценти од случаите, проследена со Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis и Haemophilus influenzae. Тешко е да се изолираат вистинските предизвикувачки агенси, бидејќи пациентите веќе неколку пати биле третирани со различни антибиотици до моментот на дијагнозата. На пример, кај пациенти со цистична фиброза, Pseudomonas aeruginosa и Staphylococcus aureus често се изолирани. Во последните децении е забележан пораст на инциденцата на габичен риносинузитис“, нагласува докторката.
Дијагноза
Д-р Баљошевиќ истакнува дека дијагнозата се базира на анамнезата, т.е. податоци кои ги добиваме од пациентот, клинички преглед кој вклучува: болна чувствителност при притискање на скалпот над зафатениот синус и отекување на меките ткива.
„При преглед на носната шуплина констатираме: отстапување на носната преграда, секрет во носната шуплина што се одлева во фаринксот, а кај децата зголемен трет крајник. Радиолошките прегледи вклучуваат рендген на параназалните синуси со отворена уста или компјутерска томографија (КТ) што покажува засенчување на зафатените синусни шуплини. Се препорачува НМР скенирање ако постои сомневање за ендокранијална компликација, бидејќи не може да ги покаже коскените ѕидови“, вели тој.
Тој додава дека е неопходно да се изврши и микробиолошка дијагностика „за да се изолира бактерискиот предизвикувач со земање аспират од задните делови на носот и епифаринксот или аспират од синусите при ендоскопија“. Препорачаните лабораториски тестови вклучуваат крвна слика и вредност на Ц-реактивен протеин, вели тој.
Третман
Целите на лекувањето се воспоставување нормална вентилација и подобрување на дренажниот систем на параназалните шуплини, рече д-р Баљошевиќ и додаде дека во повеќето случаи вклучува само конзервативна терапија.
Според него, конзервативната терапија опфаќа: а) терапија со лекови (симптоматска, антимикробна, антиалергиска), б) аспирација на секрет од носот и синусите со методот Проец и в) мерки за спречување на синузитис.
а) Медицинска терапија – Со оглед на тоа што инфекцијата е претежно од вирусна етиологија, на почетокот на лекувањето треба да се даваат аналгетици и деконгестиви, муколитици и физиолошки раствори во форма на спреј 7-10 дена. Кога постои сомневање за бактериски акутен риносинузитис, се препорачува антибиотска терапија. Најчесто, доволно е да се администрираат антибиотици орално или како инхалациона терапија. Во потешки случаи и сомнителни компликации, се пропишува парентерална (венска) администрација на антибиотици со широк антимикробен спектар.
б) Аспирација на секрет од носот и синусите со методот Proetz – Кога ќе се отворат синусите, може да се постигне дренажа на синусите со често дување на носот. Доколку секретот е густ и тешко се отстранува, се применува аспирација на секретот со методот Proetz. Ова е неинвазивен метод кој ги отстранува секретите од носот со помош на уред за аспиратор и додаток кој се вметнува во носната празнина. На овој начин се намалува притисокот, а се подобрува оксигенацијата и протокот на крв во синусите, што ги ублажува симптомите и го обновува одбрамбениот механизам. Денес во аптеките се достапни уреди кои можат да се користат и дома.
в) Во превенција на синузитис користиме лекови кои овозможуваат добра проодност на носната шуплина, како што е редовно плакнење на носот со веќе споменатите спрејови со морска вода или билни препарати, а доколку пациентот има потврден алергиски ринитис применуваме и антихистаминици и кортикостероиден спреј, објаснува докторката.
Хируршкото лекување се спроведува кај пациенти кои не реагираат на медицински третман, додава нашиот соговорник. Првата хируршка интервенција која се разгледува кај деца со хроничен синузитис е аденоидектомија.
„Зголемен и хипертрофичен аденоид може да биде резервоар на повторливи бактериски инфекции во значителна мера. Ако аденоидектомијата не ги намали симптомите, може да се разгледа ендоскопска операција на синусите. Функционална ендоскопска операција на синусите успешно се применува кај деца и возрасни. Вклучува збир на хируршки процедури кои се изведуваат преку носот под контрола на ендоскоп. Целта е да се прошират природните отвори на синусите со помош на минимално инвазивна техника и да се обезбеди дренажа и вентилација на синусите“, вели д-р Иван Баљошевиќ.
