Секоја година во Србија умираат 15.000 луѓе поради последиците од пушењето
Последниот ден од јануари секоја година е посветен на борбата против пушењето и заштитата од штетното влијание на тутунските производи. Годинава се одбележува со бројни настани под слоганот „Секоја цигара е штетна“.
Денот без тутун има за цел да укаже на фактот дека секоја цигара, било да е класична или електронска, може да им пречи и на пушачите и на луѓето околу нив, без разлика на возраста и полот.
Пасивното пушење влијае на работата на срцето кај децата
„Пушењето е болест која предизвикува зависност, но за разлика од другите болести кои предизвикуваат зависност, на пример алкохолизмот или зависноста од дрога, тоа не е санкционирано од општеството. Има своја шифра во меѓународната класификација на болести, а во однос на степенот на зависност од никотин, брзината со која се развива, стои веднаш зад хероинот“, вели д-р Славица Плавшиќ, специјалист по белодробни заболувања. порталот N1.
Употребата на тутун е поврзана со појава на бројни болести. Речиси и да нема орган во човечкото тело на кој тутунот нема штетно дејство, а доказите за болестите предизвикани од чадот од тутунот се зголемуваат со децении.
Што има во чадот од тутун?
Докторот наведува дека во чадот од тутунот има над 7.000 различни супстанци, од кои околу 250 соединенија се опасни по здравјето, а дури околу 70 супстанци имаат канцерогено дејство.
Секоја година во Србија 15.000 луѓе го губат животот од последиците од пушењето, а во светот прерано умираат близу осум милиони луѓе, односно повеќе од 20.000 дневно.
Ситуацијата во Србија
„Во Србија пушат околу 27 отсто од возрасните, а најголем број пушачи припаѓаат на возрасната група од 45 до 55 години. Посебно загрижува фактот што дури околу 15 проценти од пушачите припаѓаат на популација на возраст од 15 до 19 години“, вели д-р Плавшиќ и додава дека практично секое трето домаќинство има пушач.
Србија, заедно со другите балкански земји, е рангирана на самиот врв во светот според бројот на пушачи.
Болести директно поврзани со пушењето:
– рак на белите дробови, кој е прв по зачестеност и смртност кај мажите и на трето место кај жените;
– рак на устата, јазикот, гркланот, крајниците, хранопроводникот, трахеата, црниот дроб, панкреасот, мочниот меур и ректумот;
– пушењето или злоупотребата на тутун е главен фактор на ризик за појава и влошување на сите болести на респираторниот систем: хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ), астма, емфизем, хроничен бронхитис;
– меѓу смртните случаи од кардиоваскуларни заболувања, 17 проценти се предизвикани од употреба на тутун;
– употребата на тутун влијае и на репродуктивните органи, па може да ја намали плодноста, а трудниците кои пушат се изложени на ризик од спонтан абортус, предвремено породување и бројни компликации;
– тутунот остава негативни ефекти врз целиот организам, што значи дека предизвикува: побрзо стареење и појава на брчки на лицето, пожолтени заби и периодонтитис, кај жените предизвикува рак на дојката и грлото на матката, како и болести на крвните садови;
Пушењето и изложеноста на чад од тутун е една од водечките причини за смрт во светот
Контролни мерки
„Контролните мерки и забраните за пушење во светот доведоа до одредено намалување на потрошувачката на цигари кај возрасните и адолесцентите“, вели докторот.
Сепак, во претходната деценија, додава д-р Плавшиќ, употребата на нови тутунски и никотински производи, чија популарност и примена многу брзо се шири, е во пораст во светот и во Србија.
Има цела палета на нови тутунски и никотински производи. Најпознати се различните видови електронски цигари како и уредите за загревање на тутунот. Многу тутунски компании со години работат на развој и производство на таканаречени производи без чад, кои наводно се помалку штетни од традиционалните цигари, а нивната популарност, особено кај младите, расте многу брзо.
„Кај нас, според резултатите од 2019 година, дури 17,7 отсто од 16-годишниците во Србија пробале електронски цигари, а седум отсто загреани тутунски производи“, вели докторката.
Таа напоменува дека тутунската индустрија со децении инвестира огромни ресурси и спроведува бројни маркетинг кампањи со цел да ги направи своите производи што попривлечни за младите, како идни генерации на своите потенцијални корисници.
„Новите тутунски производи имаат атрактивен, модерен дизајн, лесни се за носење и употреба, а нивниот изглед мами бидејќи наликува на производи со сосема различни имиња и намени. Овие производи имаат различни овошни адитиви и ароми кои се привлечни за младите, а се промовираат како помалку штетни за здравјето од класичните цигари, за кои нема докази“, објаснува докторката.
Трамболина: Пуши цигари секој ден 2
Таа посочува дека разни тутунски производи се рекламираат и продаваат на места кои се видливи и достапни за младите: по киосци, покрај слатки, грицки и сокови кои младите често ги купуваат.
„Продажбата по парче, најчесто во непосредна близина на училиштето, им овозможува на децата и младите евтин и лесен пристап до тутунот и никотинските производи. „Сето ова има за цел да се регрутираат меѓу овие млади идни постојани потрошувачи на производите на тутунските компании чија примарна цел е профитот, а не здравјето на луѓето, пред се млади луѓе“, предупредува д-р Плавшиќ.
Кај нас и во некои други соседни земји овој тип на никотински уреди за кратко време стекна огромна популарност. Затоа на Националниот ден без тутун се нагласува дека употребата на сите производи кои содржат никотин предизвикува зависност, а младите се особено чувствителни на неговите ефекти.
„Младите луѓе не треба да имаат пристап или да консумираат какви било тутунски или никотински производи. Заштитата на лицата помлади од 18 години од употребата на овие производи мора да биде приоритет за сите актери, од тутунските и другите компании кои произведуваат или увезуваат електронски цигари, до трговските синџири, но и до институциите кои го регулираат целиот продажен синџир. , вели д-р Плавшиќ.
Светската здравствена организација (СЗО) има недвосмислен став по ова прашање – електронските цигари се неспорно штетни, што бара строго регулирање на нивната употреба.
Иако овие цигари го изложуваат лицето кое ги користи на помало количество одредени токсични материи во споредба со обичните цигари, тие сепак претставуваат ризик по здравјето. Нивната главна состојка е никотинот, кој на краток рок предизвикува висок степен на зависност.
Како што објаснува докторката, голем број земји се уште немаат јасно дефинирани регулативи во однос на овие производи. Некои земји ги применуваат постојните закони за употреба на традиционални цигари, некои ги третираат како нови тутунски производи, а некои целосно го забрануваат увозот, продажбата, рекламирањето и употребата на овие производи.
„Во Србија потрошувачката на тутун и продажбата на тутунски производи се регулирани со три закони – Законот за тутун, Законот за рекламирање и Законот за заштита на населението од изложеност на чад од тутун. Сите три закони се застарени и не се почитуваат“, вели докторката.
Таа додава дека големата популарност на електронските и „недимените“ цигари не доведе до измена на законот за тоа како ќе се третираат овие нови никотински производи, а односот кон нив се заснова исклучиво на внатрешна регулатива.
„Во некои локали не само што е дозволено користење на тутунски производи „без чад“, туку тие активно се промовираат и продаваат на истите места“, вели докторката, додавајќи дека во некои кафулиња и ресторани во кои целосно не се пушат или имаат посебен дел за непушачи остава можност за користење на нови тутунски производи на овие простори.
Наргиле барови популарни меѓу младите луѓе
Во последните години во Србија има вистинска „експанзија“ на консумацијата на наргиле и отворање на многу популарни наргиле барови. Младите наргилето го доживуваат како забава и мислат дека пушењето наргиле е помалку штетно од пушењето цигари.
Сепак, ова е заблуда, смета докторот, бидејќи чадот од наргиле содржи повисоки концентрации на арсен, олово и никел, 36 пати поголема концентрација на катран и 15 пати поголема концентрација на јаглерод моноксид од една цигара.
Пушењето наргиле од 45 до 60 минути го изложува телото на пушачот на иста количина на катран и јаглерод моноксид како и пушењето цела кутија цигари – според истражувањето на Институтот „Батут“.
Чадот од наргиле содржи хемикалии кои можат да предизвикаат проблеми со белите дробови, кардиоваскуларни проблеми, појава на разни видови рак и многу други штетни ефекти по здравјето“, вели докторот.
Таа, исто така, додава дека кога луѓето делат наргиле меѓу себе, постои ризик од орален херпес, респираторни инфекции и хепатитис Б. Тутунот за наргиле содржи никотин, супстанца која создава зависност.
Докторот вели дека многу пушачи на наргиле, особено оние редовните, стануваат зависници од никотин и може да имаат кризи на одвикнување слични на оние на пушачите на цигари.
Зошто е добро да престанете да пушите:
– ќе живеете подолго – половина од сите долгогодишни пушачи умираат предвреме од болести поврзани со пушењето;
– полесно ќе дишете – тутунскиот чад допира до сите делови на телото и е одговорен за 90 проценти од случаите на рак на белите дробови;
– ќе имате повеќе енергија – по две до 12 недели од откажувањето од пушењето, протокот на крв во телото ќе се подобри, па ќе имате многу поголема физичка сила;
– ќе имате побели заби, поубава кожа, коса и целокупен изглед;
– долгорочното пушење предизвикува болести на непцата и губење на забите, а пушењето прави да изгледате постаро отколку што сте;
– ќе имате повеќе пари – наместо да трошите пари на цигари, можете да ги искористите за нешто што ќе ви донесе поголема корист и радост;
– ќе станете слободни луѓе, неоптоварени со постојано размислување дали сте го купиле или донеле вашиот „додаток“ за пушење, дали е тоа каде и да одите каде е дозволено или забрането пушењето, нема да ги поместите другите поважни задоволства и обврски со добро познатата фраза „само да испушам цигара“. Ќе имате повеќе енергија и време за семејството, пријателите, социјалниот живот и ќе дишете целосно.
Непушачите имаат повеќе права
Без разлика на личното право на пушачите да можат да пушат, непушачите имаат неспоредливо поголемо право на чиста животна средина, како на работа, така и приватно.
„За жал, целосната забрана за пушење тешко се спроведува, но можно е намалување на употребата на тутун. Во контролата на пушењето приоритет имаат здравствената услуга, особено лекарите од примарната здравствена заштита, како и лекарите од пулмолошките служби и онколозите“, нагласува д-р Плавшиќ.
За да биде успешна кампањата против пушењето, акциите треба да бидат насочени кон целото општество и со сите расположливи правни средства: забрана за рекламирање цигари, предупредувачки знаци на пакетите, зголемување на цената, воведување и проширување на зони за непушачи и особено образованието.
„Контролата на потрошувачката на тутун е најважна и ефикасна на државно ниво. Министерството за здравство на Република Србија треба да спроведе многу активна и доследна кампања против пушењето. „Многу земји и градови во светот успешно ги спроведуваат законите со кои се забранува пушење на сите затворени јавни простори и работни места, во јавниот превоз, без никакви или многу малку исклучоци“, вели докторката.
Одвикнување
Што се однесува до индивидуалните програми за одвикнување од пушење, советувалишта за млади за штетноста на тутунот, тие треба да бидат присутни во секој здравствен дом.
„Мотивите за откажување од пушење можат да бидат различни. На прво место е здравјето, па парите бидејќи цигарите се се поскапи, жените сакаат здраво потомство. Многу луѓе би сакале да имаат чист здив и да не мирисаат на тутун. За жал, многу сериозни здравствени проблеми ги принудуваат да престанат со оваа лоша навика“, смета соговорникот на порталот N1.
Според препораките на Светската здравствена организација (СЗО), едно лице се смета за непушач, односно поранешен пушач, доколку една година не конзумирал ниту една цигара.
Затоа е неопходно да се зачуваат и заштитат децата, како најчувствителни членови на општеството, млади луѓе и непушачи, од изложеност на чад од тутун во нивната непосредна околина.
Неопходно е да се ангажира целото општество за да се зачува здравјето, особено на најмладите, а со тоа и на целата заедница.
