12-годишно девојче кое помина четири дена во кома откако ѝ колабрирале белите дробови, ги предупредува другите деца никогаш да не почнат да испаруваат, зборувајќи за Би-Би-Си.
Сара Грифин имала астма и била зависна од електронски цигари кога минатиот месец завршила во болница поради тешкотии со дишењето.
Нејзината мајка Мери за Би-Би-Си изјавила дека се плаши да не ја изгуби ќерката.
Британската влада објави планови за ограничување на рекламирањето и продажбата на електронски цигари на деца.
Британскиот премиер Риши Сунак рече дека предлозите – кои ќе бидат ставени на јавна дебата во следните два месеци – би можеле „да го поништат загрижувачкиот пораст на испарувањето кај младите“ со тоа што ќе ги направат производите помалку шарени и привлечни за децата.
Наставниците и родителите се загрижени
Секретарот за здравство Стив Баркли вели дека владата сака да преземе правни мерки по консултациите, велејќи за Би-Би-Си Радио 4 дека „наставниците и родителите се загрижени затоа што нашите деца се цел“ на компаниите за е-цигари.
Во говорот на конференцијата на Лабуристичката партија, опозицискиот кандидат за секретар за здравство Вес Стритинг рече дека лабуристичката влада ќе „се потруди“ против производителите на електронски цигари кои на децата им рекламираат вкусови како „експлозија на виножито“.
Собата на Сара Грифин во нејзиниот дом во Белфаст е типична за соба на 12-годишно девојче – масичката е полна со шминка, шишиња парфеми и додатоци за коса, а креветот е украсен со плишани играчки.
Токму во таа соба Сара ги криела електронските цигари од нејзината мајка – дури и отсекла дупки на тепихот за да ги држи подалеку од очите на нејзината мајка.
Сара почнала да користи електронски цигари кога имала само девет години. Нејзината мајка се обидела да ја спречи во тоа – ги пребарала работите кога девојчето доаѓало од училиште, ќе и го одземе мобилниот телефон – но ништо не успеало.
До тоа лето, Сара станала многу зависна од електронски цигари.
Спиела со електронска цигара на перницата и ја запалила веднаш по будењето и непосредно пред спиење.
Купување без проблеми
Иако е нелегално да се продаваат електронски цигари на луѓе помлади од 18 години, Сара ги купила без проблем и станала зависна од никотин. Нејзината астма, како и тоа што не го користела редовно својот инхалатор, значело дека е изложена на ризик од компликации.
На почетокот на септември таа настина и сите овие фактори резултираа со, како што опишува нејзиниот лекар, „совршена бура“.
„Многу фактори на ризик тргнаа на погрешен пат“, вели д-р Дара О’Доногју, педијатар во детската болница во Белфаст.
Сара не била добро и била пренесена во болница каде и била направена рендген на градниот кош. Рендгенските снимки покажале дека само едно белодробно крило функционира правилно, а немало одговор на терапијата.
За неколку часа таа заврши на интензивна нега, по што лекарите ја ставија во индуцирана кома со надеж дека состојбата ќе и се стабилизира.
За мајка Марија тоа беше момент на очај.
„Нема зборови за да се опишат моментите кога мислите дека вашето дете ќе умре“, раскажува таа.
По четири дена Сара се разбудила и сега се опоравува, но оштетувањето на нејзините бели дробови е трајно.
„Тој прави вежби за дишење и работи што би очекувале да ги прави 80-годишник, а не некој кој има само 12 години“, вели мајка ми. „Луѓе, отворете ги очите, ова се случува насекаде, а можеби и на вашето дете. Што и да мислите, а луѓето мислат дека нивните деца не го прават тоа, реалноста е многу, многу поинаква“.
Сара се надева дека нејзиното искуство ќе им помогне на нејзините врсници да ги разберат опасностите од електронските цигари.
„Не почнувајте со тоа, бидејќи штом почнете, не можете да престанете“, вели таа. „Застанувате само кога треба, кога станува збор за живот и смрт.
Здравствена криза
д-р. О’Доногју вели дека употребата на електронски цигари меѓу младите е „здравствена криза“ која мора „итно“ да се реши.
„Мораме да бидеме внимателни за е-цигарите бидејќи само учиме за здравствените проблеми што ги предизвикуваат“, вели тој.
Неодамна објавените бројки велат дека во Британија секое петто дете на возраст од 11 до 17 години пробало електронски цигари, што е три пати повеќе отколку во 2020 година.
Пушењето електронски цигари кај уште помалите деца е исто така во пораст – речиси едно од десет деца на возраст од 11 до 15 години користи е-цигари, според студија од 2021 година.
Многу земји ширум светот забележуваат слични трендови.
Фиделма Картер од добротворната организација Северна Ирска Гради, срце и мозочен удар вели дека 17 отсто од младите пушачи на електронски цигари редовно ги користат уредите.
„Младите луѓе почнуваат да пушат електронски цигари затоа што претпоставуваат дека нема никаков ризик и опасност“, вели таа. „Сакаме да ги промениме тие заблуди и да ја подигнеме свеста дека електронските цигари можат да имаат здравствени последици.
Владата најави расправа за предлозите за стопирање на употребата на електронски цигари кај младите.
Предлозите вклучуваат:
– ограничување на вкусот и описот на е-цигарите со цел тие повеќе да не се насочени кон децата
– ставање електронски цигари во продавници каде децата не можат да ги видат
– истражување дали со покачувањето на цената на електронските цигари ќе се намали бројот на млади пушачи
– дискусија за ограничување на продажбата на електронски цигари за еднократна употреба, кои, според министрите, се јасно поврзани со зголемувањето на пушењето електронски цигари кај децата, а се неверојатно штетни за животната средина.
Сара Вулно, од хуманитарната организација за астма и бели дробови, вели дека сака да се ограничи рекламирањето на електронските цигари за рекламите да не ги привлечат децата.
„Електронските цигари за еднократна употреба по сегашни цени, со вкус на меурчиња и мотиви од цртан филм, се премногу привлечни за децата“, предупредува таа.
Професорот Крис Вити, главен медицински службеник во Англија, вели дека рекламирањето е-цигари за децата е „целосно неприфатливо“.
Сепак, тој додава дека испарувањето може да биде корисен начин за пушачите кои сакаат да се откажат од пушењето тутун и нагласува дека испарувањето е „помалку опасно од пушењето“.
