Радиотерапијата е гранка на медицината која има за цел лекување на рак. Работи со испраќање на високо-енергетски зраци директно до местото на туморот или директно во туморот. Заедно со хемотерапијата, радиотерапијата е еден од методите за лекување на малигни заболувања. Овој тип на терапија користи јонизирачко зрачење, а се спроведува со цел да се запре ширењето на канцерогените клетки и да се предизвика уништување или смрт на клетките на туморот.
Радиотерапијата користи доза на зрачење што максимално ги зачувува клетките на здравото ткиво. Целите на овој тип на терапија се да се контролира растот на туморот и да се спречи неговото ширење на околното и здравото ткиво. Постојат два вида радиотерапија.
Што е радиотерапија?
Радиотерапијата е еден од методите кои се користат за лекување на малигни заболувања и користи примена на јонизирачко зрачење. Тоа значи дека користи високоенергетски честички и зраци кои ги претвораат атомите во јони и на тој начин го оштетуваат генетскиот материјал на живата клетка. Така, тие всушност го спречуваат понатамошниот раст на клетките, како и нивното проширување. Ова резултира со смрт на клетките, се со цел да се реши малигната болест. Во случај на малигни заболувања, тумори, се користи специјална опрема, а радиотерапијата го изложува туморот на високи дози на зрачење. Покрај терминот радиотерапија, почесто се користи терминот зрачење против тумори.
Зрачењето со радиотерапија, покрај туморот, влијае и на здравите околни клетки, кои исто така се оштетени, но тие можат релативно брзо да закрепнат од ефектите на зрачењето. Целта на самиот третман е што помалку да се уништи здравото ткиво.
Три типа на радиотерапија
Постојат три типа на радиотерапија – EBRT и брахитерапија. ЕБРТ е надворешна радиотерапија каде зрачењето се движи до туморот од машина, додека брахитерапијата изгледа како зрачењето да започнува од извор кој е вметнат во саканиот дел од телото. Постои и системско зрачење, кое вклучува употреба на радиоактивни лекови во форма на лекови или апчиња.
Овие типови на радиотерапија може да се користат за лекување на разни тумори како што се простатата, главата, вратот, мочниот меур или Хочкиновата болест. Во Клиниката за онкологија и терапија во Хрватска се користи современа 3Д конформална радиотерапија која овозможува прецизно зрачење на туморите со максимална поштеда на здравото ткиво. Во Клиниката за онкологија на КБЦ Загреб се користат два модерни линеарни акцелератори.
Радиотерапијата може да се спроведе како посебна терапија за пациенти со рак или во комбинација со други методи како што е хемотерапијата. Се проценува дека околу 70 отсто од пациентите со малигни заболувања примаат радиотерапија. За некои тоа е единствената индицирана терапија. Покрај тоа, може да се користи како додаток на друг метод на лекување со цел да се спречи враќањето на болеста.
Со радиотерапија нема нагли резултати, односно потребен е одреден период за да умрат клетките. Резултатите од третманот со радиотерапија не се веднаш видливи.
Колку долго трае антитуморското зрачење?
Откако ќе му се покаже тумор на пациентот, пред терапијата со зрачење ќе се изврши 3D слика на телото и дијагностика како што се КТ, магнетна резонанца или ПЕТ. Покрај тоа, може да се направат и други тестови за да се најде најдобриот начин и тек на лекување. За време на терапијата се прават чести крвни тестови.
Пред зрачењето ќе се направи симулација и ќе се остават траги на кожата на пациентот кои треба да се одржуваат, односно лицето да не ги третира со сапун или гел за туширање. Кожата на овие делови треба да се исуши нежно, без триење. Кожата за радиотерапија мора да биде сува и без креми, лосиони или какви било други намази.
Времетраењето на радиотерапијата или зрачењето е обично неколку недели пет пати неделно. Времетраењето зависи од напредната фаза на туморот и други фактори, а потребно е толку долго бидејќи целта е да се оштети што е можно помалку околното здраво ткиво. На овој начин, на здравото ткиво му се дава време да се регенерира.
Радиотерапијата не боли, но некои пациенти може да почувствуваат топлина или пецкање на некој дел од телото, но нема непријатност. Зрачењето не создава звук, ниту може да се види со голо око. За време на радиотерапијата, пациентот треба да биде сè уште во лежечка или седечка положба.
Секое зрачење или радиотерапија е индивидуално затоа што е оптимално за пациентот.
Несакани ефекти по радиотерапија
Појавата на несакани ефекти по радиотерапијата ќе зависи од тоа кој дел од телото е третиран и од состојбата на пациентот. Некои пациенти немаат несакани ефекти, додека други доживуваат несакани ефекти од зрачењето.
Меѓу најчестите несакани ефекти на радиотерапијата се:
– дигестивни проблеми
– чувство на замор
– промени на кожата како црвенило, иритација и лупење
– губење на косата или косата на местото каде што е извршено зрачењето
– Тешкотии при голтање и промена на вкусот ако туморот е во или во близина на главата
– проблеми со мокрење
– сексуална дисфункција
– отежнато дишење и кашлица доколку туморот е во пределот на градниот кош
Сите несакани ефекти освен замор и промени на кожата се јавуваат во зависност од тоа што е зрачено. Овие ефекти се привремени и исчезнуваат по неколку недели или месеци. Покрај краткорочните и раните несакани ефекти од зрачењето, постојат и такви кои се јавуваат околу половина година по радиотерапијата.
Овие несакани ефекти обично вклучуваат:
– задебелување на кожата и мукозните мембрани
– тешкотии при голтање
– отежнато мокрење, крв во урината
– дигестивни проблеми
– оштетување на слухот и видот
– промени во крвните садови
– зголемен ризик од срцев и мозочен удар
Не е невообичаено несаканите ефекти да траат одредено време по зрачењето бидејќи на некои ткива им треба повеќе време да се опорават. Со цел да се намалат несаканите ефекти од зрачењето на минимум, на пациентите им се советува да одмораат многу, да се хранат добро и да го намалат внесот на алкохол и цигари. Исто така, се советува максимално да избегнуваат стрес и правилно да ја негуваат кожата на делот каде што се нанесува зрачењето.
Секој пациент ќе добие индивидуални упатства во зависност од малигното заболување што се лекува.
