Неодамнешната (денешна) изјава на премиерот и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски, дека СДСМ би можел да освои “2, 3, максимум до 4 општини” на претстојните локални избори, а доколку продолжат со “недоговорно однесување” можеби и ниедна, заслужува сериозна аналитичка проценка. Ваквите категорични најави од премиерската позиција отвораат прашања за реалистичноста на таквите предвидувања, политичката реторика и кредибилитетот на истражувањата на јавното мислење во претизборен контекст.
Историска перспектива и сегашен момент
За да се процени реалистичноста на ваквите тврдења, потребно е да се земе предвид историскиот контекст на локалните избори во Северна Македонија. На последните локални избори во 2021 година, СДСМ освои 16 градоначалнички места (од вкупно 80 општини, вклучувајќи ги и градските општини во Скопје). Иако тоа претставуваше пад во споредба со 2017 година кога партијата освои 57 општини, сепак покажува дека СДСМ имал значителна локална поддршка.
Драстичен пад од 16 на “2, 3, максимум до 4 општини” би значел историски дебакл за една од двете најголеми партии во земјата. Иако сегашната политичка динамика покажува намалена поддршка за СДСМ, прашање е дали таквиот пад е реалистичен или е повеќе дел од претизборната реторика.
Критичка анализа на изјавата
Изјавата на премиерот Мицкоски има неколку карактеристики што заслужуваат внимание:
- Политичко позиционирање – Ваквите категорични изјави се вообичаен дел од претизборната стратегија за деморализирање на противникот и мобилизирање на сопствените гласачи. Претставувањето на опозицијата како политичка сила во терминална фаза може да биде тактика за создавање перцепција на неизбежен пораз.
- Условно предвидување – Интересен е условниот елемент во изјавата (“ако продолжат вака недоговорно да се однесуваат”), што отвора простор за флексибилност во случај ако резултатите бидат поинакви од предвидените.
- Претпоставена корелација – Изјавата имплицира директна корелација помеѓу актуелното “недоговорно однесување” и изборните резултати, што претставува симплификација на комплексните фактори што влијаат врз гласачките одлуки.
Анкети и јавно мислење – Фактор на доверба
Прашањето дали анкетите се “релевантни или набилдани” има суштинско значење во оваа дискусија. Анкетите за јавното мислење во Северна Македонија често се предмет на критики поради:
- Методолошки предизвици – Релативно малиот примерок, пристрасности во структурата на испитаниците и потенцијално несоодветни методологии
- Политичка пристрасност – Перцепција (понекогаш оправдана) дека одредени истражувачки агенции имаат политички афилијации и произведуваат резултати што одговараат на нарачателите
- Транспарентност – Често недостасува целосна транспарентност во однос на методологијата, примерокот и начинот на прибирање податоци
Актуелните анкети навистина покажуваат пад на поддршката за СДСМ, но прашање е дали тој пад е толку драматичен како што сугерира премиерот. Дополнително, треба да се земе предвид дека локалните избори имаат свои специфики и често не ги следат целосно трендовите на национално ниво, бидејќи локалните кандидати, проблеми и коалиции имаат значително влијание.
Фактори што можат да влијаат на изборните резултати
Неколку фактори би можеле да влијаат на тоа колку ќе бидат точни или неточни предвидувањата на премиерот:
- Локални наспроти национални прашања – Додека националните перформанси на СДСМ може да бидат во пад, локалните кандидати со силни лични профили и успешни локални политики би можеле да надминат овој тренд.
- Излезност – Особено важен фактор што често се потценува. Мобилизацијата на традиционалните гласачи на СДСМ би можела значително да го промени крајниот резултат.
- Предизборни коалиции – Локалните сојузи и коалиции можат да имаат значајно влијание врз конечните резултати, често надминувајќи ги трендовите од националните истражувања.
- Политички настани до изборите – Секогаш постои можност за неочекувани политички случувања што можат драматично да го променат расположението на гласачите.
Заклучок: Реторика наспроти реалност
Изјавата на премиерот Мицкоски претставува комбинација на политичка реторика и селективно читање на актуелните трендови во јавното мислење. Иако поддршката за СДСМ несомнено е во пад, предвидувањето за “2, 3, максимум до 4 општини” делува претерано песимистично од перспектива на опозицијата, односно претерано оптимистично од позицијата на власта.
Ваквите категорични изјави најчесто имаат функција во предизборната кампања – демотивирање на противникот и мобилизирање на сопствените редови. Меѓутоа, македонската политичка историја покажала дека резултатите на локалните избори често знаат да изненадат и да не ги следат доминантните предвидувања, особено оние што доаѓаат од директно заинтересирани страни.
За граѓаните и демократските процеси би било покорисно политичките лидери да се фокусираат на суштински дебати за локални политики и решенија, наместо на предвремено прогласување изборна победа или предвидување катастрофални порази за противниците. Вистинскиот суд, како и секогаш, ќе го дадат граѓаните на денот на изборите.
Сашо Денесовски
