Патот низ шумата до слободната територија што илјадници луѓе од Сребреница решија да ја поминат во јули 1995 година за некого беше „патот на смртта“, а за други тешко сеќавање и траума што и денес, по 27 години, не можат да ја заборават. . Илјадници мажи и момчиња беа убиени за време на пробивањето на слободата на територијата.
Меѓу илјадниците мажи кои се упатија кон шумата тој јули, имаше и дел од жени.
Зумра Ахметовиќ (49) е една од нив. Таа имаше само 22 години. На патувањето отишла со помалиот брат и братучедите. Пред војната живеела во Горњи Поточари кај Сребреница. Нејзината мајка починала кога таа имала осум години, а нејзиниот татко во 1994 година. За нив се грижела мајката на нивниот татко.
„Пред војната бев во четврто одделение во средното машинско училиште во Братунац. Живеевме на село. Ја изгубив мајка ми на осум години. За мене и брат ми се грижеше Нана, мајката на татко ми. Училиштето беше затворено во 1992 година. Не доживеавме да ја видиме матурата“, се сеќава Ахметовиќ.
Пред падот на Сребреница во 1995 година, како што рече Ахметовиќ, во воздухот се чувствуваше негативна енергија.
„Уште пред падот на Сребреница, луѓето се обидуваа да се преселат на слободна територија. Си заминуваа и се враќаа. Некои преминале, а некои не, зависи кого имале за водич. Тој преминал дел уште пред падот на самата Сребреница. Не ни помислувавме да ја напуштиме нашата куќа. Очекувавме се да помине. Чекавме до последното“, изјави Ахметовиќ.
Од едно лице добиле информација дека Сребреница била напуштена на 11 јули и дека сите ќе мора да си заминат.
„Одлуката беше децата, жените и мажите кои не се работоспособни да одат кон Поточари, а работоспособните кон шумата. Татко ми се пресели во 1994 година, а тој беше дежурен во тоа време, па беше тешко да се донесе таа одлука. Амиџа беше втор татко. Стрина дојде и ми рече: „Оди со нив низ шумата, можеби ќе се вратиш, нека има некој со нив што ќе им подготви храна“. „На патување оди мојот брат, кој е три години помлад од мене, мојот син, кој е помлад од мене две години, мојот локален имам“, рече Ахметовиќ.
Таа отиде кај нејзината тетка да праша што решиле.
„Нејзината ќерка Јасмина, која е три години постара од мене, рече дека ќе оди со браќата низ шумата. Реков дека ќе бидам и јас“, истакна Ахметовиќ.
На „Буква“ е првата заседа
Во колона се упатија кон Шушњар, односно Буљи.
„Беше потребно долго време да се стигне до Буљи. Стигнавме до Каменица, место познато како „Буква“ каде загинаа голем број луѓе. Беше време за акшама. Добивме известување од тие што не водат дека армијата е напред, дека се прави пробив. Бевме во еден леген, седевме еден до друг. Во меѓувреме се среќаваме и со имиџ. Чекавме да се направи пробив за да можеме да одиме. Не информираат дека ќе си одиме. Кога рекоа: „Сега ќе одиме“, во тој момент почна пукањето од сите страни. Со раце ги држев брат ми и брат ми и паднав преку нозете на брат ми. Сите лежевме. Само ги повикав по име да ми се јават, да слушнам дека се живи. Не знам колку траеше, можеби десет, 15 минути. Се смири, а потоа слушаш стенкање, врескање… Моите се сите таму. Станавме и го најдов окото на мојата рака. И по три дена крв на мојата рака“, се сеќава Ахметовиќ.
Оние кои преживеале и кои не биле ранети тргнале и повторно формирале колона.
„Направени се помали колони и се движиме. Влеговме во папрат кој беше повисок од нас. Ни пријде нашиот командант, кој за жал не премина, кој ни рече да се предадеме бидејќи со Женевската конвенција ни беше гарантирано дека ќе бидеме безбедни. Рековме дека нема да се предадеме. Бевме јас, брат ми, вујко и неговиот син. Во тој папрат ги наоѓаме ќерката на тетката и постариот син. Помладиот син и татко се изгубиле некаде. Заробен е помалиот син на тетката, ќе дознаеме подоцна. Во Батковиќ поминал шест месеци и бил разменет, татко му не им се придружил. Подоцна е пронајден и погребан во Меморијалниот центар“, објасни Ахметовиќ.
Додека се движеле, повторно биле нападнати од заседа.
„Таму повторно бевме скршени, но повторно се собравме. На тоа патување ни се придружи и 17-годишно момче од соседството. Тогаш бевме деветмина. Ни се придружи еден човек кој беше целосно вооружен, имаше пушка, пиштол и нож. Му кажав на мојот пријател дека е сомнителен. Не изгледаше уморно, не личеше на некој што шетал цел ден. Го замолив да го подели оружјето со нас, тој не сакаше. Накратко се оддалечи од нас и само се одвои од колоната. Значи, тие веќе се вметнаа меѓу нас во втората заседа, беа меѓу нас. Излеговме од папратот и слезевме во шума. Веќе е трет ден“, се присети Ахметовиќ.
Никој не го знаеше патот
Дење не се движеле, ноќе патувале.
„На мегафон од главната улица не повикаа да се предадеме и со Женевската конвенција гарантираа дека нема да ни се закануваат, дека ќе бидеме безбедни. Сепак, девет од нас не. Чекавме да тргне ноќта. Секогаш кога некој ќе наиде на тој премин, се слушаа истрели. Тоа значи дека никој не го поминал тој пат. Амиџа стана да види дали можеме да продолжиме. Поп
Отиде на еден рид, беше зад огромна бука. Тој не се врати. Ниту глас не се слушна, ниту истрел, но не се врати. Сè уште никогаш не е пронајдено“, рече Ахметовиќ.
Таму беа до вечер, а потоа повторно почнаа.
„Никој не го знаеше патот. Сите првпат бевме во областа. Ќерката на тетка ми беше најстара. Нашиот водич беше изгрејсонцето. Одевме кон изгрејсонце. Се случуваше да пешачиме цела ноќ и да завршиме на истото место од каде што тргнавме“, изјави Ахметовиќ.
Се сети и дека врне дожд по првата заседа. Се измочаа, ништо не беше суво на нив. Тогаш синот на Амига настинал.
„Тој доби треска. Откако татко ми се пресели во 1994 година, останаа некои лекови што ги земав со себе, имаше и инфузија. Така, на крајот ја поделивме таа инфузија, имавме малку шеќер. По пат наидов на сапун што го зедов. Му го ставив тој сапун на чорапите што ги облече, поучен од искуствата на постарите дека вака можеш да се ослободиш од температурата. Најдовме диви јаболка, се обидовме да исцедиме малку оцет. Успеавме да му ја намалиме температурата“, се сеќава Ахметовиќ.
Исхрана за шест дена
Толку денови во шумата немаа доволно храна.
„Првите шест дена имавме храна од дома, што донесовме. А после шест дена и тоа што го имавме кисело. Моравме да го држиме носот и да го голтнеме она што го имаме. Пиевме вода каде и да најдеме. Јадевме зелено овошје. Веќе на 13-ти ден, кај Власеница, влеговме во една куќа во едно село. Таму најдовме едно тенџере, две, три ќебиња, малку брашно… Слезевме до потокот, го сваривме брашното во вреќа, направивме лепчиња, ги испековме на плех и ги поделивме. Потоа почнавме да копаме компири, да береме краставици… Кога најдовме храна, беше малку полесно. Дотогаш живеевме секакви работи, јадевме дури и полжави“, вели Ахметовиќ.
На слободната територија преминале на 18-ти ден. Пред да преминат поминале и покрај непријателските ровови.
„Веројатно сè уште не станале. Беше околу пет часот наутро. Ползевме покрај дрвјата. На крајот имаше мина, за среќа ја видовме. Тргнавме на патот. Најдовме обвивка за цигари од Дрина. Тоа ни беше доказ дека можеби сме на слободна територија. Едно 17-годишно момче кое беше со нас секогаш одеше напред да бере малини и јагоди. Одеднаш го нема. Се појави со два леба. Ни рече: „Дојдете, тие се наши“. Не верувавме дека се наши. Сите беа војници, нашите униформи, но повторно не верувавме. Кога почнаа да ги кажуваат имињата и да научат да ни даваат доказ дека се наши, продолживме и ние. Не можевме да веруваме дека успеавме. Се прегрнавме и плачевме“, се сеќава Ахметовиќ.
Таа веруваше дека ќе успее да стигне до слободната територија. Нејзината баба, тетка и вујко веќе биле во Живинице. Потоа им се придружија.
„Воопшто не спиевме неколку ноќи, не можевме. Кратко време бевме во Живинце. Откако се префрлив, решив веднаш да го продолжам образованието. Се запишав во високото училиште – Техничка култура, на Филозофскиот факултет во Тузла. Бев во студентскиот дом. Се запишав во 1995 година, бев матурант во 1997 година кога се омажив. Кога дипломираше една година подоцна, се вработи во Сараево и тогаш дојдовме овде. Тогаш ги прекинав студиите, иако ми преостанаа два испита“, изјави Ахметовиќ.
Завршил колеџ и имал четири деца
Изградиле куќа во Сараево и имале четири деца.
„Во 2010 година решив повторно да се запишам на студии, а во 2017 година завршив, а една година подоцна магистрирав. Моментално работам како професор по информатика“, изјави Ахметовиќ.
По долгогодишна борба, таа е среќна и успешна мајка на четири деца. Сепак, тој никогаш не може да ги заборави настаните од јули 1995 година.
“Тоа е тешко. Кога доаѓа јули и доаѓа погребот, сеќавањата се враќаат. Сите емоции се враќаат и повторно преживуваш се“, додаде Ахметовиќ.
Таа сè уште не нашла храброст да го врати патот по кој тргнала во 1995 година. Сака и вели дека еден ден и тој ќе го направи тоа.
