Фемицид, семејно насилство, следење преку Интернет: целта на Истанбулската конвенција е да се спречи и елиминира насилството врз жените. Мнозинството членки на ЕУ и другите европски нации веќе го ратификуваа, додека други допрва треба да се согласат со него, пишува европската редакција, во која е дел и Хина.
Една недела пред Меѓународниот ден на жената, Европскиот парламент уште еднаш ја повика целата ЕУ што поскоро да ја ратификува Конвенцијата на Советот на Европа за спречување и борба против насилството врз жените и семејното насилство.
Секоја трета жена во ЕУ веќе доживеала физичко или сексуално насилство, па затоа е потребна брза ратификација, предупредија неколку европратеници.
Неколку земји кои веќе го ратификуваа документот, исто така, ги редефинираа домашните закони за заштита на жените. На други им недостига национален план за спроведување на Конвенцијата.
Советот на Европа ја создаде Истанбулската конвенција во 2011 година. Од 10-те земји кои први ја ратификуваа Конвенцијата, осум од нив беа членки на Советот на Европа. Со потпишувањето, земјите се обврзаа да го спречат, гонат и елиминираат насилството врз жените.
Тој стапи во сила на 1 август 2014 година, а ЕУ го потпиша на 13 јуни 2017 година.
Речиси шест години по потпишувањето на Конвенцијата, ЕУ сè уште ја нема ратификувано, бидејќи шест членки – Бугарија, Чешка, Унгарија, Летонија, Литванија и Словачка – одбиваат да го сторат тоа во Советот на ЕУ.
Но, Европскиот суд на правдата (ЕСП) во 2021 година пресуди дека Унијата може да продолжи со ратификација дури и без едногласност.
Полска, која ја ратификуваше Конвенцијата во 2015 година, сега се обидува да ја отповика, велејќи дека е „штетна“, бидејќи бара училиштата да ги учат децата за полот.
Турција се повлече од Конвенцијата во 2021 година.
И покрај војната, Украина минатата година успеа да ја ратификува Истанбулската конвенција, првиот меѓународен договор со кој беа поставени правно обврзувачки стандарди за спречување на насилството врз жените.
Прогресивни закони во Шпанија и Словенија
Словенија и Шпанија ја ратификуваа Истанбулската конвенција во 2015 и 2014 година, соодветно и ги редефинираа кривичните дела силување и сексуално насилство со цел да го прифатат концептот „да значи да“.
Односно, ако некое лице не ја изразува јасно својата волја да биде сексуално активна, тоа мора да се смета како „не“. Затоа, во новиот закон употребата на сила не е неопходен услов за казнување на агресијата.
Според извештајот на Европското женско лоби за 2020 година, Шпанија постигна напредок во спречувањето и гонењето на злосторствата врз жените од ратификацијата. Државата ја зголеми финансиската поддршка за погодените жени и обезбеди безбедни засолништа.
Во согласност со насоките на Истанбулската конвенција, Шпанија стана првата земја во Европската унија која официјално ги забележа сите видови фемициди во 2022 година. И покрај ова, искоренувањето на насилството врз жените сè уште е предизвик во таа земја. Минатата година 45 жени беа убиени во родово насилство.
Словенија немаше поголеми проблеми со почитувањето на Конвенцијата. Кога полската влада почна да ја испитува можноста за повлекување од Конвенцијата во средината на 2020 година, словенечката влада тогаш не виде потреба од тоа. Според извештајот за 2021 година на групата експерти на Советот на Европа „Гревио“, одговорна за следење на спроведувањето на Конвенцијата, Словенија постигнала напредок во воспоставувањето правна, институционална и политичка рамка.
Но, Словенија треба да посвети поголемо внимание на жените од ранливите групи и да го подобри собирањето податоци, а системот на кривичната правда треба да дејствува посилно против сите форми на насилство врз жените. Семејното насилство врз жените значително се зголеми за време на пандемијата на Ковид-19. Во 2020 година имало 10 случаи на фемицид. Според последните податоци, секоја петта жена во Словенија доживеала некаков облик на насилство.
Германија нема национален акционен план
Истанбулската конвенција стапи на сила во Германија на 1 февруари 2018 година. Сепак, на земјата ѝ недостигаат илјадници засолништа за жените за спроведување на Конвенцијата според упатствата.
Во последниот извештај на Гревио за Германија од октомври 2022 година се наведува дека до сега немало национален акционен план. Засолништата и советувалиштата за жени се многу нерамномерно распоредени и недостигаат во руралните средини.
Сепак, експертите поздравија одредени случувања во германското кривично право. Ова вклучуваше, на пример, експлицитна криминализација на злоупотребата преку технологија, како што е следење на интернет или неовластено фотографирање на интимни делови од телото.
Во Италија отпор кон родовите прашања
Во 2013 година, Италија беше петтата земја што ја ратификуваше Истанбулската конвенција.
Според извештајот на Grevia од 2020 година, италијанските закони во многу случаи се „иновативни“, но премногу често не се спроведуваат ефективно и подеднакво низ целата земја. Покрај тоа, извештајот покрена различни грижи за родовата еднаквост, со собирање податоци во судски и притворски случаи откако жените станаа жртви на семејно насилство.
Во извештајот се наведува дека земјата мора да „обезбеди соодветни финансиски и човечки ресурси“ за спроведување на постоечките закони и политики. Политиките треба да се координираат и надгледуваат „помеѓу националните, регионалните и локалните власти“. Дополнително, експертите повикуваат на формирање основни и специјализирани услуги за жените жртви на насилство, кои треба да бидат достапни низ целата земја.
Гревио го истакнува „отпорот кон родовата еднаквост“ во Италија. Ова може да се види во училиштата и универзитетите преку делегитимизирање на родовите студии. Некои градови ги „цензурираа“ настаните во народните библиотеки кои имаат за цел да ја подигнат свеста за родовите прашања.
Хрватска: Контроверзен процес на ратификација
Како и во другите земји од Централна и Источна Европа, Истанбулската конвенција предизвика поделби во хрватското општество.
Хрватска го потпиша договорот на 22 јануари 2013 година, а хрватскиот парламент го ратификуваше на 13 април 2018 година. Но, ратификацијата ја потресе владејачката партија на десниот центар – Хрватската демократска заедница (ХДЗ).
Премиерот Андреј Пленковиќ се обиде да ги смири критичарите, внатре и надвор од партијата, внесувајќи во законот изјава дека Конвенцијата е во согласност со Уставот на Република Хрватска и дека не содржи таканаречена родова идеологија.
Противниците, главно кругови блиски до Католичката црква, истакнаа дека Истанбулската конвенција се злоупотребува со цел да се внесе „родова идеологија“ во хрватското законодавство, образование и медиумите, односно одвојување на полот од биолошкиот пол. Други истакнаа дека науката прави разлика помеѓу полот и полот.Активистите за правата на жените сметаат дека Истанбулската конвенција не се спроведува соодветно во Хрватска. На тркалезната маса во хрватскиот парламент во ноември минатата година, тие рекоа дека системот е несоодветен бидејќи судиите не знаат што е родово засновано насилство. Тие беа особено критични за судските постапки кои изрекуваат симболични казни за семејно насилство. Друг проблем е што на жените им е тешко да се одлучат да пријават партнер кој навредува бидејќи се плашат дека нема да им се верува. Доколку сепак решат да пријават, тоа често го прават и години по разводот, а потоа често се соочуваат со сомнежи дали насилството воопшто се случило. Честопати не се признава и психолошкото насилство врз жените. Делегацијата на ГРЕВИО беше во евалуациска посета на Хрватска од 17 до 21 октомври 2022 година, а објавувањето на извештајот за Хрватска е планирано во текот на оваа година. Бугарија ги измени законите, но одбива да ја ратификува Конвенцијата Во 2018 година, бугарскиот Уставен суд донесе одлука во која се наведува дека Истанбулската конвенција ги унапредува правните концепти поврзани со концептот на родот, кои не се компатибилни со основните принципи на бугарскиот устав. Во согласност со таа одлука, Бугарија не поддржа две нацрт-одлуки на Советот за ратификација на Истанбулската конвенција на ниво на ЕУ. Бугарската влада и граѓанското општество активно работат на спречување форми на насилство врз жените и обезбедување заштита и поддршка на жртвите, тврди официјална Софија. Бугарското Министерство за внатрешни работи во декември објави дека според Законот за заштита од семејно насилство во периодот од 1 јануари до 31 октомври 2022 година биле издадени вкупно 3.085 налози за заштита. Во тие 10 месеци жртви биле 2.656 жени, 349 мажи и 873 деца. на насилство во семејството извршено од 2.713 мажи и 283 жени.
Во ноември, бугарското Министерство за правда презентираше нацрт-закон со измени на Законот за заштита од семејно насилство, кој предвидува пуштање во употреба на национален информациски систем и национален регистар на случаи на семејно насилство.
Босна и Херцеговина: Секоја четврта жена е жртва на семејно насилство
Босна и Херцеговина беше меѓу првите земји во Европа што ја ратификуваа Истанбулската конвенција, веќе во 2013 година. Сепак, Конвенцијата не е целосно инкорпорирана во правната рамка на земјата, иако некои делови се вклучени во законите за ентитетите.
Агенцијата за родова еднаквост на БиХ е одговорна за спроведување на Конвенцијата и обезбедување единствен систем на превенција и заштита на жртвите на насилство, без дискриминација врз основа на ентитетот, кантонот или општината каде што живеат жртвите. БиХ ги трпи последиците од уставната поделба на јурисдикцијата во земјата. Ова резултира со различни практики, што предизвикува нееднаквост во остварувањето на правото на заштита.
Според извештајот на Агенцијата за родова еднаквост на БиХ, секоја четврта жена е жртва на семејно насилство. Сè почесто насилничкото однесување завршува со фемицид, а тоа законски не се признава како такво.
Секоја друга жена на возраст над 15 години доживеала некаков облик на физичко, психичко или сексуално насилство.
