Загадувањето на воздухот е поопасно за здравјето на просечниот човек на Земјата од пушењето или алкохолот, а заканата се влошува во нејзиниот глобален епицентар, Јужна Азија, додека ситуацијата во Кина брзо се подобрува, покажа студијата објавена во вторник.Сепак, финансирањето за да се одговори на тој предизвик е дел од сумата посветена на борбата против заразните болести, според студијата на Институтот за енергетска политика на Универзитетот во Чикаго (EPIC).
Нејзиниот годишен извештај за Индексот на животен квалитет на воздухот (AQLI) покажа дека загадувањето на воздухот со ситни честички како што се оние од возилата и индустриските издувни гасови, шумските пожари и друго останува „најголемата надворешна закана за јавното здравје“.
Доколку светот трајно ги намали овие загадувачи во согласност со ограничувањата на нивните нивоа во воздухот поставени од Светската здравствена организација (СЗО), просечниот човек би додал 2,3 години на својот животен век.
Во Хрватска просечниот жител би добил 0,97 години живот.
Ситните честички се поврзани со белодробни заболувања, срцеви заболувања, мозочни удари и рак.
За споредба, тутунот го скратува животниот век во светот за 2,2 години, додека неухранетоста на децата и мајките е одговорна за намалување на очекуваниот животен век за 1,6 години.
Азија и Африка го носат најголемиот товар, но имаат една од најслабата инфраструктура за обезбедување навремени и точни податоци на граѓаните.
Добиваат и мали парчиња од веќе малата глобална филантропска пита.
На пример, целиот континент Африка добива помалку од 300.000 долари за борба против загадувањето на воздухот.
„Постои длабока неповрзаност помеѓу тоа каде е најлошо загадувањето на воздухот и каде ние, колективно и глобално, користиме ресурси за да го решиме проблемот“, изјави за AFP Криста Хасенкопф, директорка на програмите за квалитет на воздухот во EPIC.
И покрај тоа што постои меѓународно партнерство за финансирање наречено Глобален фонд кој издвојува 4 милијарди долари годишно за ХИВ/СИДА, маларија и туберкулоза, не постои еквивалент за загадувањето на воздухот.
„Сепак, загадувањето на воздухот го намалува животот на просечниот човек во Демократска Република Конго и Камерун повеќе години отколку ХИВ/СИДА, маларија и други здравствени закани“, се вели во извештајот.
На глобално ниво, Јужна Азија е најтешко погодениот регион.
Бангладеш, Индија, Непал и Пакистан се соодветно четирите најзагадени земји во однос на годишните просеци на фини честички во однос на бројот на жители, кои се детектирани од сателити и дефинирани како честички со дијаметар од 2,5 микрони или помалку (PM2. 5).
Концентрациите на загадувањето на воздухот потоа се внесуваат во метриката AQLI, која го пресметува нивното влијание врз очекуваниот животен век.
Жителите на Бангладеш, каде што просечните нивоа на ПМ2,5 беа 74 микрограми на кубен метар, би добиле 6,8 години живот доколку ова се донесе според упатствата на СЗО од 5 микрограми на кубен метар.
Главниот град на Индија, Делхи, е „најзагадениот мегаград во светот“ со годишен просек од 126,5 микрограми на квадратен метар загадување со честички.
Кина, од друга страна, „постигна извонреден напредок во однос на нејзината војна против загадувањето на воздухот“ која започна во 2014 година, рече Хасенкопф.
Загадувањето на воздухот во таа земја се намалило за 42,3 отсто меѓу 2013 и 2021 година.
Доколку се одржи постигнувањето, просечниот кинески граѓанин ќе може да живее 2,2 години подолго.
Во Соединетите Американски Држави, законодавните мерки како што е Законот за чист воздух помогнаа да се намали загадувањето за 64,9 проценти од 1970 година, помагајќи им на Американците да живеат 1,4 години подолго.
Но, зголемената опасност од шумски пожари поврзани со потоплите температури и посувите услови поради климатските промени предизвикува скокови на загадувањето од западниот дел на САД до Латинска Америка и Југоисточна Азија.
На пример, сезоната на шумски пожари во Калифорнија во 2021 година резултираше со тоа што округот Плумас доби просечна концентрација на фини честички повеќе од пет пати поголема од упатствата на СЗО.
Приказната за подобрување на загадувањето на воздухот во Северна Америка во последните децении е слична на Европа, но сè уште има големи разлики меѓу Западна и Источна Европа, а Босна и Херцеговина е најзагадена земја на континентот. Босна и Херцеговина е на 27 место со евентуална добивка од 1,84 години живот со подобрување на квалитетот на воздухот.
На врвот во Европа, покрај најдобриот Исланд, кој е на 221 место, со исполнети упатства на СЗО, се и земји како Финска, Шведска и Норвешка, кои се на 182, 181 и 180 место и чии жители би добиле 0,01 до 0, 06 години живот за овие земји да се усогласат со препораките на СЗО.
Од 245 анализирани земји и територии, Хрватска е на 74 место и нејзиниот просечен жител би добил 0,97 години живот со подобрување на квалитетот на воздухот во согласност со упатствата на СЗО.
Австралија е рангирана на високото 241 место за чист воздух.
Многу острови како Аруба, Бахамите, Фиџи, Гуам, Сејшелите се најдобри во светот.
