Најголемиот страв на потрошувачите поврзан со воведувањето на еврото се однесува на можноста за зголемување на цените, а како една од можните причини е истакнато заокружувањето на цените, според новиот HNBlog Можни ефекти од заокружувањето на цената на прехранбените производи при воведувањето на еврото врз инфлација од Иван Мужиќ и Андреја Пуфник.
Навистина, при претворањето на сегашните атрактивни цени во евра, досега преовладуваше намерата да се задржат цените на куните на атрактивни нивоа. Доколку по повторното пресметување, трговците на мало ги зголемат сите цени на прехранбените производи во евра на следното атрактивно ниво, тоа би ги зголемило цените на храната за 2,2%, безалкохолните пијалоци за 2,6%, а алкохолните пијалоци за 1,8%, пишува HNBlog.
Придонесот во растот на вкупната инфлација поради заокружувањето на цените на храната и пијалоците во вакво песимистичко сценарио би изнесувал околу 0,5 процентни поени.
Сепак, поради конкуренцијата на пазарот, многу е мала веројатноста сите трговци да ги заокружат сите цени, па може да се очекува значително помал пораст на цените поради нивното заокружување на атрактивни нивоа во евра во однос на претставеното песимистичко сценарио, кое е На тоа укажуваат и искуствата на земјите кои веќе го воведоа еврото.
Дополнително, тековно зголемената инфлација би можела да ја намали потребата за какви било дополнителни зголемувања на цените за да достигнат нови атрактивни нивоа, бидејќи тоа многу веројатно би можело да се постигне во рамките на редовните корекции на цените.
Авторите исто така објаснија дека во пракса постојат три типа на атрактивни цени:
психолошките цени се оние што се користат со верување дека клиентите посветуваат помалку внимание на цифрите по децималната точка, наспроти цифрите што ѝ претходат на децималната точка (на пр. 9,90 куни или 9,99 куни)
фракционите цени се оние што го поедноставуваат враќањето на салдото (на пр. 15,50 куни или 6,75 куни)
точните цени се цели бројки и обично се користат за поголеми количини (на пр. 55 куни или 120 куни).
Достапните податоци потврдуваат дека заокружувањето на цените на атрактивни нивоа е навистина распространета практика во домашните трговски синџири. Дури 95,7% од цените на анализираните прехранбени производи од домашните трговски синџири завршуваат со цифрата 9, а дополнителни 2,8% од цените завршуваат со цифрата 0, додека сите останати конечни цифри (освен 9 и 0) отпаѓаат на само 1,5 % од сите цени. Ако се запазат двете цифри по децималната запирка, евидентно е дека повеќе од 77,5% од цените на прехранбените производи завршуваат со цифрите 99, а уште 10% со цифрите 49, велат авторите.
Иако трговците од почетокот на септември ги пријавуваат цените во куни и во евра, сепак доминира практиката на атрактивни цени на куни. Учеството на атрактивните цени на прехранбените производи во куни не е значително променето од почетокот на годината, што е во согласност со се уште занемарливото учество на атрактивните цени во евра (во октомври ова учество изнесуваше само 0,2% наспроти 98%. на атрактивни цени во куни).
Иако начинот на претворање на цените во евра е јасно регулиран, тоа не ја исклучува можноста трговците последователно да ги приспособат цените изразени во евра, исто како што претходно ги менуваа цените на куните. Законот за воведување на еврото како официјална валута во Република Хрватска предвидува конверзија на цените од куни во евра со примена на целосниот износ на фиксниот курс на конверзија и заокружување на добиениот износ во согласност со математичките правила за заокружување (до две децимални места, врз основа на третото децимално место). Затоа, цените не треба да се заокружуваат во поголема мера отколку што налагаат математичките правила. Сепак, не може да се исклучи дека трговците со текот на времето се обидуваат да ги заокружат цените на атрактивни нивоа во евра.
Затоа, како песимистичко сценарио, заокружувањето на сите цени нагоре, до првото следно атрактивно ниво, се симулира со примена на следниве правила:
психолошките цени во куни по претворањето во евра се заокружуваат на првата повисока психолошка цена во евра
фракционо/точни цени во куни по конверзија во евра се заокружуваат на првата повисока фракциона/точна цена во евра
цените кои не се атрактивни во куни се оставаат во евра како неатрактивни (не се заокружуваат).
Храната и пијалоците се компоненти каде симулираниот ефект на конверзија врз цените е поизразен отколку за остатокот од потрошувачката кошница поради големото учество на атрактивни цени и голем број релативно ниски цени (за кои пресметаниот ефект на конверзија е релативно висок) . Кај другите компоненти на индексот на потрошувачките цени каде што учеството на атрактивните цени е пониско и/или учеството на релативно повисоките цени е позначајно, можниот ефект на конверзија врз цените е помал. Понатаму, административно регулираните цени (вклучувајќи ги и енергетските производи), кои сочинуваат 22% од потрошувачката кошница за пресметката на HIPC (или 25% за пресметката на IPC), ќе бидат повторно пресметани според пропишаните правила, така што споменатите цени треба да останат непроменети по конверзијата .
Искуствата на земјите што го воведоа еврото покажаа дека фактичкиот ефект од заокружувањето на цените при конверзија на домашната валута во евро е значително помал од резултатите од симулациите во кои се претпоставува дека сите атрактивни цени се заокружени нагоре. Конкуренцијата е важен фактор кој ги одвраќа трговците да ги зголемат цените, а обврската за двапати прикажување на цените во продавниците имаше ограничувачки ефект врз растот на цените. На пример, во Холандија, беше проценето дека во споменатото песимистичко сценарио, ефектот на конверзија врз CPI и HIPC може да изнесува околу 0,7 и 0,9 процентни поени, соодветно, додека анализата спроведена по конверзијата покажа дека ефектот на Конверзијата на растот на ИПК беше значително помала (од 0,2 на 0,4 процентни поени).
Во сегашното опкружување на покачена инфлација, цените би можеле да достигнат нови атрактивни нивоа без видлив ефект врз инфлацијата. Трговците би можеле да ги постават цените на нови атрактивни нивоа како дел од редовното прилагодување на цените. Така, проценетиот ефект од заокружувањето е еднаков на приближно еден и пол месец од просечниот пораст на цените на прехранбените производи забележан во изминатата година, додека цените за приближно 80% од овие производи би можеле да достигнат ново атрактивно ниво во рок од два месеци. доколку продолжат да растат со непроменет интензитет. Моментално покачената инфлација би можела, некако парадоксално, да ја намали потребата од евентуално дополнително зголемување на цените за да се достигне ново атрактивно ниво, пишува HNBlog.
