Чувството на болка во градите при секој здив, печење во очите, ненадејно иритирачко кивање и кашлање, но и задушување и смрт, се последиците од загадениот воздух, преку кој бројни токсични, канцерогени материи стигнуваат до нашите бели дробови, а потоа во крвотокот и во сите ткива и органи и мутагени честички, објаснува за Нова.рс д-р Весна Слепчевиќ, специјалист по хигиена и координатор за квалитет на здравствената заштита на Градскиот институт за јавно здравје во Белград.
Штетните материи од воздухот го уништуваат нашето здравје, па дури и може да доведат до смрт.
„Суспендираните честички на ПМ и азотни оксиди доминираат во урбаните средини, меѓу средните загадувачи во воздухот. Во воздухот се ослободуваат сулфур диоксид и јаглерод моноксид. Во мерењата ја наоѓаме и содржината на тешки метали и полициклични ароматични јаглеводороди во суспендираните честички (бензопирен). Мериме и саѓи, концентрација на тропосферскиот озон, кој во зима го нема, тоа е летен смог, но сите овие се главните загадувачки загадувачи кои ги утврдуваме во воздухот“, објаснува д-р Слепчевиќ во интервју за Нова.рс.
Сите овие супстанции, нагласува таа, подеднакво ни штетат.
„Сулфур диоксидите делуваат како надразнувачи, ги иритираат грлото, белите дробови, очите. А полицикличните ароматични јаглеводороди, суспендираните честички и тешките метали се токсични, канцерогени и мутагени (тие влијаат на нашиот наследен материјал, хромозоми, ДНК) и не задушуваат. Не сме изложени само на една супстанција, туку на различни кои се комбинираат. Сите тие стигнуваат до крвотокот преку белите дробови, а кога се апсорбираат во крвта се транспортираат до сите ткива и органи во телото“, вели д-р Слепчевиќ.
Овие супстанции бараат ткиво кое е најпогодно за „напад и уништување“.
„Тие влегуваат во телото, а преку крвотокот се транспортираат до органите кои ќе бидат засегнати и оштетени. Нивните ефекти се собираат, односно ги зајакнуваат ефектите на едни со други. Сите овие супстанции, кога се метаболизираат, да речеме во црниот дроб, доведуваат до процес на деактивирање. Понекогаш во самиот организам во присуство на отровни материи се создаваат метаболити кои потоа се уште поштетни од самата супстанција. Ова понекогаш се случува во процесот на метаболизирање на одреден загадувач. Затоа, тие не можат сами да се набљудуваат, без да се земе предвид како тие влијаат еден на друг“, вели Слепчевиќ.
Граѓаните не треба да ги знаат деталите за загадувачките честички, смета таа.
„Доволно е да ги информираме за квалитетот на воздухот, дали е добар, прифатлив, загаден или многу загаден. Граѓаните треба да знаат како да се однесуваат во зависност од квалитетот на воздухот, што не значи дека ги навикнуваме да живеат во загаден воздух. Од година во година ги третираме последиците, наместо причините“, вели д-р Слепчевиќ.
Симптомите на загадување се движат од најмало кивање до фатален исход.
„Кога воздухот е загаден, може да се појават најблаги симптоми, како печење во очите, иритирачка кашлица, кивање. Тоа се сите одбранбени системи на телото, кои се ослободуваат од загадувањето. Може да се јави и отежнато дишење, особено ако некој се занимава со рекреативна активност на отворено или физичка работа. Ова се поблаги симптоми. Меѓутоа, кај луѓе со хронични заболувања, особено хронична опструктивна белодробна болест, астма или хронични кардиоваскуларни заболувања, симптомите на основната болест многу често се влошуваат. Најчестите информации на лекарите од здравствените домови и лекарите специјалисти, пулмолози, кардиолози, се дека, во периодот на зголемена загаденост на воздухот, имаат значително зголемен број на постојани пациенти, а голем број од нив се итно хоспитализирани. Кај лице кое има ангина пекторис може да дојде до влошување, кое може да заврши со фатален исход, т.е. смрт. Токму затоа нагласуваме дека новинарите не излегуваат надвор кога е висока загаденоста“, вели Слепчевиќ.
Сепак, загадувањето на воздухот во затворените простории може да биде уште поопасно од загадувањето на надворешниот воздух.
„Има и други причини за загадување во внатрешниот простор. Секое реновирање, варосување, бојадисување, а особено чадот од тутунот, му штети на здравјето и дополнително го загадува воздухот. Исто така, домашните камини и штетните материи од оџаците се меѓу најголемите загадувачи. Кога се вели дека воздухот е загаден и дека граѓаните ги затвораат прозорците, тоа значи дека сигурно ќе ја намалат концентрацијата на штетните материи кои доаѓаат однадвор во нивните домови. Но, ако и еден човек пуши во станот, ако постојано се реновира или има несоодветни камини, тогаш тоа е многу поголемо и поопасно загадување од она што демне надвор“, нагласи Слепчевиќ.
