По повеќе од пет месеци борби и пет ставени вето на нацрт-резолуциите, членовите на Советот за безбедност на Обединетите нации (СБНС) во понеделникот успешно ја усвоија резолуцијата со која се повикува на итен прекин на огнот меѓу Израел и Хамас во Газа. Сепак, според Ал Џезира, Израел постојано ги прекршил резолуциите на ОН неказнето во минатото, а САД исто така се прашуваат дали вчерашната резолуција е обврзувачка.
Соединетите Американски Држави беа воздржани од гласањето, додека останатите 14 членки на Советот за безбедност на ОН гласаа за резолуцијата предложена од 10-те избрани членови на Советот.
Резолуцијата повикува на „итен прекин на огнот за месец Рамазан што ќе го почитуваат сите страни, што ќе доведе до траен, одржлив прекин на огнот“.
Дополнително, тој повикува на ослободување на израелските затвореници заробени од Хамас на 7 октомври и ја нагласува потребата од поголем проток на хуманитарна помош во Газа и почитување на меѓународното право.
Иако ветува барем пауза во војната, некои аналитичари ја критикуваат резолуцијата дека е повеќе симболична отколку суштинска во нејзината способност да стави крај на војната. Ненси Окаил, претседател на американскиот тинк-тенк Центар за меѓународна политика, за Ал Џезира изјави дека резолуцијата, иако значајна, „дојде многу доцна и сè уште не е доволна“.
Дали резолуцијата е обврзувачка?
Сите резолуции на Советот за безбедност на ОН се сметаат за обврзувачки, во согласност со член 25 од Повелбата на ОН, која беше ратификувана од САД.
Сепак, САД ја опишаа резолуцијата од понеделникот како необврзувачка. Амбасадорката на САД во ОН Линда Томас-Гринфилд рече дека Вашингтон целосно поддржува „некои од клучните цели на оваа необврзувачка резолуција“. Истиот ден, портпаролот на американскиот Стејт департмент Метју Милер им рече на новинарите: „Тоа е необврзувачка резолуција“.
Ова го оспорија други претставници на ОН и членови на Советот за безбедност. Кинескиот амбасадор во ОН Џанг Јун рече дека резолуциите на Советот за безбедност се обврзувачки.
Заменик портпаролот на ОН, Фархан Хак, додаде дека резолуциите на Советот го претставуваат меѓународното право, „така што до тој степен се обврзувачки како и меѓународното право“.
Агенцијата Anadolu јави дека Педро Комисарио, амбасадор на Мозамбик во ОН, рекол дека „сите резолуции на Советот за безбедност на Обединетите нации се обврзувачки“.
Доколку резолуцијата не се почитува, Советот може да гласа за следна резолуција за прекршување и да преземе казнени мерки во форма на санкции или дури и овластување на меѓународните сили.
Дипломатскиот уредник на Ал Џезира, Џејмс Бејс, претходно рече дека нема „практично никакви околности под кои администрацијата на Бајден би поддржала казнена резолуција“ преземајќи мерки против Израел.
Во минатото, Израел постојано ги кршеше резолуциите на ОН неказнето.
Во декември 2016 година, во текот на последните денови од претседателствувањето на Барак Обама со САД, Советот усвои резолуција со која израелските населби во Палестина се незаконски и прекршување на меѓународното право. Резолуцијата беше усвоена со 14 гласа, а САД беа воздржани. Израел ја игнорираше оваа резолуција.
Неодамна, во декември 2023 година, Генералното собрание на ОН со големо мнозинство гласаше за повикување на „хуманитарен прекин на огнот“. Тоа беше необврзувачка резолуција – и Израел одби да се усогласи со неа.
Со Израел се занимава и Меѓународниот суд на правдата (МСП), бидејќи Јужна Африка го обвини дека извршил акти на геноцид во Газа.
Може ли резолуцијата на ОН да ја запре војната?
Резолуцијата повикува на итен прекин на огнот за месец Рамазан. Меѓутоа, бидејќи Рамазан завршува околу 9 април, барањето за прекин на огнот – дури и ако се спроведе сега – ќе трае само две недели.
Во документот се наведува дека сегашниот прекин на огнот за време на Рамазан треба да доведе до траен и одржлив прекин на огнот. Непосредно пред гласањето во понеделник, зборот „постојано“ беше исфрлен од резолуцијата за да се обиде да постигне консензус за текстот. Русија се обиде да аргументира за употребата на зборот „постојана“, велејќи дека некористењето на зборот може да му дозволи на Израел „во секое време да ја продолжи својата воена операција во Појасот Газа“ по Рамазан.
Соединетите држави, исто така, не ја запреа испораката на воена помош за Израел и инсистираа на тоа дека нивната посветеност на безбедноста на Израел останува цврста. Всушност, портпаролот на Белата куќа за национална безбедност Џон Кирби во понеделникот им рече на новинарите: „Нашиот глас не претставува — и повторувам, не претставува промена во нашата политика“.
Како оваа резолуција се разликува од неодамнешната резолуција што не успеа?
САД изнесоа нацрт-резолуција до Советот минатиот петок и членовите гласаа за неа. На него ставија вето Русија и Кина; Алжир гласаше против, и Гвајана беше воздржана. За оваа предлог-резолуција гласаа 11 членови.
Резолуцијата не повикува на прекин на огнот, туку ги поддржува „меѓународните дипломатски напори за воспоставување итен и одржлив прекин на огнот како дел од договорот за ослободување на заложниците“.
Во изјавата за печатот во понеделникот, американскиот државен секретар Антони Блинкен додаде дека САД сакаат сите барања за прекин на огнот да бидат поврзани со ослободувањето на израелските затвореници.
Во петочната резолуција, исто така, се повикуваат земјите-членки на Советот за безбедност да „го потиснат финансирањето на тероризмот, вклучително и ограничување на финансирањето на Хамас“. Резолуцијата, исто така, го осудува Хамас и укажа дека групата „е означена како терористичка организација од многу земји-членки“. Во изјавата на Блинкен се вели дека резолуцијата усвоена во понеделникот не го осудува Хамас, што е клучна точка што САД ја сметаат за суштинска.
Израел ја критикуваше резолуцијата од понеделникот затоа што не го поврзува прекинот на огнот со ослободувањето на затворениците, туку затоа што нареди двајцата да се одржат одделно.
Дали резолуцијата ги продлабочи тензиите меѓу САД и Израел?
САД се воздржаа во понеделникот откако ставија вето на три претходни резолуции кои повикуваа на прекин на огнот.
Зголемените тензии меѓу САД и Израел беа јасни во понеделникот, откако израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху го откажа патувањето на израелска делегација во Вашингтон. Портпаролот на Стејт департментот Милер го опиша ова како „изненадувачки и несреќно“.
Сепак, израелскиот министер за одбрана Јоав Галант е во САД и се состана со Блинкен во понеделникот. Тој денеска треба да се сретне и со американскиот секретар за одбрана Лојд Остин. Блинкен му рекол на Галант да се воздржи од копнена инвазија на градот Рафах во јужна Газа.
Додека САД повторија дека нивната политика останува конзистентна, официјалната сметка на премиерот на Израел на X објави во понеделникот вечерта: „САД ја напуштија својата политика во ОН денес“.
„Премиерот Нетанјаху синоќа јасно стави до знаење дека доколку САД отстапат од својата принципиелна политика и не стават вето на оваа штетна резолуција, тој ќе ја откаже посетата на израелската делегација на САД“, се наведува во публикацијата.
Газа е на работ на глад, а најмалку 32.000 Палестинци се убиени.
„Оваа резолуција мора да се спроведе. Неуспехот би бил непростлив“, објави генералниот секретар на ОН Антонио Гутереш на X.
