Драматичниот претрес на агентите на ФБИ кои во понеделникот упаднаа во куќата на Доналд Трамп на Флорида е знак за ненадејно интензивирање на различните истраги кои се занимаваат со поранешниот американски претседател. Но, тие наметнуваат и нови правни прашања кои би можеле, барем теоретски, да влијаат на прашањето кој ќе ги води САД.
Ако истрагата за ракувањето со доверливите претседателски документи од страна на Трамп на крајот доведе до пресуда за вина, некои тврдат дека таквата пресуда може законски да му забрани повторно да се кандидира за претседател.
Затоа, ајде да погледнеме подетално за што се работи, повикува Брајеш Упадјај, дописник на Би-Би-Си од Вашингтон, во текст за Би-Би-Си Њуз. Што ни кажува рацијата на ФБИ за тоа колку е долга истрагата за Трамп и дали навистина може да ја спречи неговата кандидатура на следните претседателски избори во 2024 година?
Поранешниот обвинител на американското Министерство за правда Џозеф Морено вели дека начинот и чувствителноста на претресот во имотот на Трамп Мар-а-Лаго во Палм Бич укажуваат на тоа дека истрагата се движи во насока на потенцијално обвинение. „Некој во ФБИ, заедно со федерален обвинител, верува дека има кривично прекршување на Законот за претседателски досиеја или други прописи кои се занимаваат со доверливи документи, и затоа тие истражуваат“, рече Морено.
Законот за претседателски досиеја на САД бара од поранешните претседатели да ги однесат сите свои документи и е-пошта во Националниот архив, каде што се чуваат. Голем дел од анализите слушнати во деновите по сослушувањето – и клучен елемент во врска со изборите во 2024 година – се занимаваат со еден посебен помалку познат статут, Дел 2071 од Дел 18 од Кривичниот законик на САД.
Во него се наведува дека секој што поседува документи на американската влада кој „намерно и незаконски прикрива, отстранува, осакатува или уништува…секоја евиденција, транскрипт, карта, книга, документ или кој било друг предмет снимен… во својство на службеник во државата управа“, може да се казни со парична казна или со затвор до три години.
Клучен детал е дека законот, исто така, вели дека секој кој е осуден за такво кривично дело ќе биде „дисквалификуван“ од вршење на која било федерална функција. Поради ова, некои сметаат дека ваквата пресуда може да стави крај на наводните амбиции на Трамп да се врати во Белата куќа по втор мандат, за што нашироко се шпекулира со гласини.
„Тоа е вистински закон и ако Доналд Трамп го прекрши тој закон, постојат реални казни, вклучувајќи го и фактот дека тој можеби никогаш повеќе нема да може да ја извршува функцијата на федерално ниво“, изјави претседателскиот историчар Мајкл за MSNBC.Beschloss.
Сепак, некои правни експерти инсистираат на тоа дека има мали шанси таквиот закон некогаш да се примени или таквата пресуда да биде потврдена по жалба, бидејќи единствените ограничувања што Уставот на САД им ги поставува на претседателите се државјанството, престојот и возраста. .
„Тој предлог-закон никогаш нема да го помине уставното собрание“, рече Брајан Калт, професор по уставно право на Универзитетот во Мичиген.
Правни и уставни експерти, исто така, изјавија за Би-Би-Си дека нема целосна забрана што ги спречува осудените криминалци да се кандидираат за претседател. Најсвеж пример за тоа беше Џорџ В. Буш, кој и покрај претходното осудување за возење под дејство на алкохол – полесен прекршок – сепак служеше два мандата како претседател.
Критериумите што мора да ги исполнуваат лицата кои сакаат да се кандидираат за претседател се пропишани со американскиот устав. Тие барања се едноставни: кандидатот мора да има најмалку 35 години и мора да живее во САД најмалку последните 14 години.
Оттука, јасно е дека постои јаз меѓу федералната регулатива која вели дека лицата осудени според законот за кој зборуваме не можат да извршуваат никаква функција и Уставот кој јасно ги пропишува критериумите за претседателските кандидати и кој воопшто не ги спомнува кривичните пресуди. . „Основниот принцип на уставното право е дека Уставот е над сите други закони, и затоа секој закон што е во спротивност со Уставот е неважечки“, вели Калт.
Голем број правни експерти, исто така, сугерираат дека Конгресот може да дисквалификува кандидат преку процесот на импичмент, но Уставот на САД не предвидува можност за тоа врз основа на судски пресуди според одредбите на обичниот кривичен закон. „Единствениот начин на кој може да биде спречен да се кандидира е Конгресот да го стори тоа (користејќи ги своите овластувања за импичмент), но тоа би било многу невообичаено“, рече Морено, поранешен обвинител на Министерството за правда.
Некои експерти велат дека ако Трамп биде обвинет според член 2071 – и биде осуден – обвинителите би можеле да побараат од Врховниот суд, во кој моментално доминираат конзервативните судии, да го разгледа прашањето за критериумите за претседателските кандидати. Сепак, професорот Калт вели дека мали се шансите поранешниот некому му беше забрането да ја извршува функцијата претседател во такви околности.
„Да бев советник на Трамп, би му рекол да не се грижи за тоа. Тоа треба да биде во ред“, вели Калт.
Иако правните експерти мислат дека обидот да се спречи Трамп да се кандидира со повикување на Делот 2071 е проблем, дури и обидот да се направи тоа сепак може да има големо влијание врз неговите шанси за победа и врз неговата јавна перцепција.
Марк Е. Елиас, водечки адвокат за изборниот закон кој работи за Демократската партија, го кажа токму тоа во твит. „Сфаќам дека би било правен предизвик да се обиде да го примени овој закон на претседателот“, напиша тој.
„Но, самата идеја дека кандидатот ќе мора да го аргументира ова на суд за време на изборната кампања е разорна бомба во американската политика.
