Заканите на претседателот на Република Српска, Милорад Додик, за одземање на приватниот имот на обвинителите и судиите од овој субјект вработени во државните институции немаат правна основа, но предизвикуваат загриженост кај судската заедница, чии претставници не се подготвени јавно да се спротивстават на нападите.
Само неколку часа откако претседателот на државното правосудно регулаторно тело потврди дека ниту еден од судиите и обвинителите не кажал дека сака да премине на ниво на ентитет и да одговори на поканата на претседателот на ентитетот, Милорад Додик, опкружен со специјалци вооружени со пушки во Зворник, се закани дека ќе им го заплени имотот во Република Српска ако останат да работат во институциите на Република Српка.
Неговата изјава дојде откако претседателот на Високиот судски и обвинителски совет (ВССК), Санин Богуниќ, потврди дека никој во ова тело, ниту во Државниот суд и обвинителство, не изразил желба да одговори на повикот од органите на субјектот да ги напуштат своите работни места и да се префрлат во институциите на субјектот или ќе се соочи со казна, пишува Детектор.
За Харун Исериќ, експерт по уставно право, веќе не е прашање што е правно возможно бидејќи она што денес се случува во Република Српска е всушност правно невозможно.
„Иако овој план на Додик изгледа правно невозможен, не треба да има сомнеж за неговата упорност и упорноста на институциите на РС не само да ги ослабуваат институциите на државата БиХ преку правно вознемирување, малтретирање и закани кон лицата вработени во институциите на БиХ, туку и да ги загрозат нивните човекови права и основни слободи во овој случај“, вели тој.
Додик ги засили своите закани во четвртокот кога рече дека властите во Република Српска проучуваат начин како да го запленат имотот во РС од оние кои продолжуваат да работат во ВССК, Судот и Обвинителството на БиХ.
Веќе дадов налог да се наведат сите кои работат во ВССК, а тоа се претставници на судовите и обвинителствата. „Од каде се, ако се тука од судот во Зворник, ако некој е член на ВССК, ако продолжи да работи таму и продолжи да биде судија овде, судот ќе се укине и ќе се пресели на друго место, а ние нема да го финансираме“, рече тој.
Притисокот што досега го вршеше Додик и другите претставници на ентитетската влада врз државните службеници не резултираше со никакви трансфери. Засега само официјално е потврдено дека тоа го направиле двајца вработени во Државната агенција за истраги и заштита (СИПА). Додик претходно се закани дека ќе ги гони жителите на Република Српска кои продолжуваат да работат во државните институции.
Милорад Додик, Радован Вишковиќ и Ненад Стевандиќ (predsjenikrs.rs/Борислав Здриња)
Новата закана за конфискација на имот за сараевскиот адвокат Славен Диздар не изгледа остварлива затоа што институтот конфискација на имот како форма на казнување беше напуштен во средината на минатиот век во домашниот правосуден систем, а во тоа време тие беа само наметнати против непријателите на народот.
Оттаму, тој смета дека нема начин некој да го заплени имотот на судиите и обвинителите освен во случај да сторат кривично дело или противправно да стекнат имот.
Се друго е политика, не гледам начин и со носење на овие закони да не се повторуваат колку ќе бидат противуставни, но и да се донесат такви закони не гледам ефикасен механизам со кој би можело да се одземе нечиј имот“, вели Диздар.
Зборувајќи за можноста во Народното собрание на РС да се донесе закон со кој Додик би можел да заплени приватна сопственост, Диздар вели дека не гледа дека таков закон би бил одржлив во пракса.
„Звучи како бела лага и димна бомба за масите. Правно, не гледам како тоа е одржливо во секој случај. Голем број судии кои работат во РС имаат резиденција во Федерацијата и обратно“, вели тој.
Претседателот на Српската демократска партија (СДС), Милан Миличевиќ, смета дека заканите би можеле да се остварат бидејќи Додик со години ги држи во заробеништво институциите на ентитетот.
„Сигурно е дека е во состојба, бидејќи има се под контрола, тоа да го спроведе и да нанесе огромни штети на луѓе, цела серија, неколку илјади семејства, кои можеби имаат проблем поради тоа. Така што е можно, но долгорочно ќе пропадне пред секој меѓународен суд“, вели тој.
Правото на сопственост е уставно загарантирано човеково право, на ниво на државата БиХ, но и на ентитетот на РС, објаснува Исериќ. Тој додава дека Европската конвенција за заштита на човековите права и основни слободи јасно пропишува под кои услови некому може да му се одземе сопственоста на имотот и дека секое друго мешање во имот е незаконско.
„Очигледно е дека се носи таков закон дека е спротивен на овој уставен стандард, но не треба да се исклучи дека ваквите вербални напади и таквата кампања на оцрнување на луѓето кои работат во институциите на државата БиХ во РС нема да резултира со никаква штета на нивниот имот, со оглед на употребениот речник и кампањата на која сме сведоци“, вели тој.
Судот на БиХ го осуди на една година затвор и шестгодишна забрана да ја извршува функцијата претседател на ентитет поради непочитување на одлуките на високиот претставник. Поради низа одлуки иницирани по пресудата, Обвинителството на БиХ ја интензивираше истрагата за нападот врз уставниот поредок, но претставниците на ентитетите не одговорија на сослушувањето, па на Додик, премиерот на РС Радован Вишковиќ и претседателот на Парламентот на РС Ненад Стевандиќ им беше одредена мерка притвор. По нив е распишана потерница.
На последната седница на ВССК, членовите на ВССК избегнаа да одговорат на прашањата на новинарите на Детектор за најавите на Додик.
Жељка Фабиќ, обвинителка на Окружното јавно обвинителство во Бања Лука, одби да го коментира првото спомнување на името на Додик, додека Душка Богојевиќ, претставничка на Адвокатската комора на РС и Санела Горушановиќ-Бутиган, потпретседател на ХЈПЦ и судија на Судот во општината Сараево можат да го коментираат тоа само претседателот на општината Сараево.
Претседателот на ВССК, Санин Богуниќ, во одговор на прашање рече дека во овој момент не сака да ги коментира новите закани на Додик кон вработените во правосудството.
Ваквата пасивност на ВССК како најважен државен судски регулатор и некој што е симбол на судската власт во БиХ е достојна за екстремна критика, смета Исериќ.
„Неговото однесување е такво што судиите и обвинителите имаат впечаток дека се оставени на милост и немилост на законодавната и извршната власт во РС, а очигледно е дека ВССК не знае како да се однесува како влада, која е судска власт, и неговото вакво однесување, а ваквиот однос на власта, во најмала рака, имплицира дека јас реагирате и навремено браните и ги тужите судиите.
Слични ставови за пасивноста на клучните делови на владата во БиХ споделува и Диздар, кој наведува дека политичарите во Федерацијата се зафатени со минимизирање на сериозноста на акциите на Додик и СНСД, додека институциите на РС истовремено на секој начин се обидуваат да создадат илузија дека нешто се случува.
„Најголем проблем за мене е тоа што никој не ги сфаќа сериозно овие постапки, иако тие се многу сериозни во нивната манифестација. Доколку РСНА се состане и донесе акт, а тој акт биде објавен во Службен весник, внимавајте, не зборуваме за некоја отпадничка група граѓани или навивачи, туку за органите на еден дел од оваа земја“, вели тој.
Како дел од опозициската СДС, Миличевиќ институциите ги гледа како заробени и со сомнителна транспарентност.
„Мислам дека сите институции, повеќето од нив, се под контрола на некоја политика и тоа никогаш не е добро. Се додека е така, се додека институциите на двата ентитета и на БиХ се заробени од политиката, нема да живееме во нормално општество“, додава тој.
