По отворањето на третиот сет преговарачки поглавја со Европската Унија во четврток, Албанија стана втората земја на Балканот по број на отворени преговарачки поглавја. Во Тирана, каде што долго време се во застој поради поврзаноста со пристапувањето на Македонија, предвидуваат крај на преговорите за две години. Од друга страна, Србија, која до вчера беше втора во балканската чекална, целосно заглави на својот европски пат.
Албанија вчера постигна значаен напредок на патот кон Европската Унија, отворајќи го третиот блок со осум преговарачки поглавја. Со ова, таа ја престигна Србија во нејзиниот напредок на европскиот пат и стана втора балканска земја по број на отворени поглавја од преговорите.
Напредокот на Албанија во отворањето нови кластери е многу брз. Земјата аплицираше за членство во ЕУ во 2009 година и доби статус на кандидат во јуни 2014 година. Преговорите за пристапување ги започна дури во јули 2022 година, а суштинскиот дел од преговорите започна во октомври минатата година. Само Црна Гора е пред неа, која веќе ги отвори сите 33 преговарачки поглавја и привремено затвори три.
Од друга страна, напредокот на Србија, која долго време беше истакнувана заедно со Црна Гора како водечка балканска земја на европскиот пат, е целосно заглавен. Досега, земјата отвори 22 преговарачки поглавја и привремено затвори две. Најновиот напредок беше постигнат со отворањето на нови поглавја во декември 2021 година.
Европските претставници на Александар Вучиќ и други српски политичари постојано предупредуваат дека земјата мора да ги спроведе ветените реформи. Вторите се единствениот начин Србија да напредува во ЕУ, изјави високата претставничка на ЕУ за надворешни работи и безбедносна политика, Каја Калас, за време на посетата на Белград оваа недела. Таа, исто така, предупреди дека нема скратени патишта до членство.
Итноста на реформите ја нагласи и комесарката за проширување Марта Кос за време на нејзината априлска посета на Србија. „Без овие промени, Србија не може да напредува на својот европски пат“, рече таа во тоа време. Меѓу потребните реформи, кои би овозможиле и отворање нови кластери, се усвојувањето на ново медиумско и изборно законодавство и напредокот во борбата против корупцијата.
Има многу поголем моментум меѓу политичарите во Албанија. Најбрзиот можен напредок во преговорите и влезот во ЕУ беше главното изборно ветување на премиерот Еди Рама, кој исто така постави прецизен временски рок за напредок по неговата победа. Рама предвидува крај на преговорите за пристапување во 2027 година, а членство на Албанија во унијата во 2030 година. Предвидувањата ќе треба да бидат поткрепени со реформи и затворање на поглавјата од преговорите, но мотивацијата во Тирана изгледа голема.
Албанскиот пат не беше лесен. Преговорите за пристапување беа започнати заедно со Северна Македонија, но потоа земјите-членки ги одвоија своите процеси на пристапување. Скопје ќе мора да почека почеток на суштински преговори бидејќи сè уште не го вклучило бугарското малцинство во уставот, што е еден од условите на Бугарија.
Пречките на Србија на патот кон ЕУ: став кон Русија и политичка криза
Па што ги тера Албанија и Црна Гора толку брзо да напредуваат? „Можеби подобро го разбираат и го искористуваат геополитичкиот момент во кој се наоѓа ЕУ. Тие се повеќе спремни да ги искористат отворените врати што се отворија уште повеќе за нови членки од почетокот на војната во Украина“, изјави дописникот од Брисел, Душан Гајиќ, за српската телевизија Инсајдер.
Тој истакна дека, за разлика од Србија, консензусот за важноста и пожелноста на пристапувањето во ЕУ е посилен во Албанија и Црна Гора. Тој, исто така, ја истакна геополитичката ориентација на земјите, каде што Србија јасно се издвојува, особено во нејзиниот однос со Русија. Гајиќ се потсети на неодамнешното заминување на Вучиќ на парадата во Москва, кога Европската Унија се закани со последици. „Се плашам дека ова нема да помине толку лесно“, рече тој.
Според него, Србија мора да ги убеди и земјите-членки кога се приближува кон ЕУ. Гајиќ ги истакна минатогодишните напори и лобирањето од страна на унгарското претседателство со Советот на ЕУ за да се обезбеди дека земјите-членки ќе го поддржат отворањето на третата рунда преговори со Србија. Обидот не беше успешен. „Ќе треба да се вложат повеќе напори за да се убедат нордиските, балтичките и другите земји, за кои ставот на Србија кон Русија е главната пречка“, вели дописникот. Но тоа не е единствениот проблем. „За многу земји, постои и прашањето за владеењето на правото и моменталната политичка криза во Србија, што е лакмус тест за многу важни фактори за пристапување кон ЕУ“, заклучи Душан Гајиќ за Инсајдер.
