ОХРИД – Отворањето на комисијата за проценка според МКФ (Меѓународна класификација на функционирање, попреченост и здравје) во Охрид беше дочекано со надеж од многу семејства на лица со попреченост. Наместо очекуваната поддршка и олеснување, на теренот се забележува спротивното – неприспособени услови, нефункционални процедури и бирократски пречки кои го отежнуваат животот на оние што и онака се борат со бројни предизвици.
Архитектонски бариери наместо пристапност
Комисијата е сместена во зграда на Црвениот крст, објект кој не е пристапен за лица со телесна попреченост. Поради големиот број скали, дел од проценките се вршат надвор, на отворено – нешто што е недозволиво кога станува збор за чувствителна проценка на функционалноста, при што се очекува почитување на приватноста, условите и достоинството на лицето.
Системски неправилности во практиката
Како дефектолог со долгогодишно искуство, сведочам на голем број неправилности во функционирањето на комисијата. Проценките често се сведуваат на административно прегледување документи, без реален увид во индивидуалните капацитети и реалните потреби на лицето. Родителите се обременети со барања за извештаи од специјалисти кои никогаш немале контакт со лица со попреченост, што резултира со формални и нереални евалуации.
Дискриминаторска пракса и неправедност
Она што дополнително загрижува е неконзистентноста во одлучувањето. Лица со реална потреба од поддршка и додаток добиваат одбивачки решенија, додека други, преку неформални врски и доставени извештаи од трети лица, добиваат додатоци и лични асистенти – иако реалната потреба не е соодветно документирана или проценета.
Овој пристап не само што е неправеден, туку директно им наштетува на оние што вистински се борат со попреченоста и на системот кој треба да биде транспарентен, еднаков и стручно поткрепен.
Потребен е фундаментален пристапен промена
Проценката според МКФ треба да биде инструмент за поддршка, не механизам за исклучување или злоупотреба. Наместо да се фокусира на она што лицето не може, потребно е вниманието да се насочи кон она што може – и кон условите што му се потребни за да го постигне својот потенцијал.
Системот мора да биде флексибилен, човечки и ориентиран кон вистинските потреби на лицата со попреченост и нивните семејства. А во Охрид, засега, имаме комисија која функционира исклучиво преку хартија, со отсуство на основни услови за пристапност и транспарентност во одлучувањето.
Итни мерки за системска реформа
Потребна е итна системска интервенција – архитектонска, организациска и стручна – за да можеме навистина да зборуваме за функционална проценка, инклузија и еднакви можности. Ова вклучува обезбедување пристапни простории, стручно оспособување на персоналот, воспоставување транспарентни критериуми за проценка и создавање механизми за контрола на квалитетот на одлуките.
Лицата со попреченост и нивните семејства заслужуваат систем кој ги почитува нивното достоинство и реално ги поддржува во остварувањето на нивните права.
Александра Сабрас Апостолова
Дефектолог со долгогодишно искуство
