Водечка причина за атеросклеротични кардиоваскуларни болести, кои вклучуваат срцев удар и мозочен удар, е високото ниво на ЛДЛ холестерол (лош холестерол). Пациентите кои се изложени на покачени нивоа на ЛДЛ холестерол долго време имаат поголем ризик од развој на атеросклеротични кардиоваскуларни болести.
Сепак, охрабрувачки е што 80 проценти од раните кардиоваскуларни настани може да се спречат, особено со подобра контрола на ЛДЛ холестеролот, кој е најлесно модифицираниот фактор на ризик.
Пациентите со покачен ЛДЛ холестерол обично не чувствуваат ништо и немаат никакви симптоми. Кај многу пациенти, зголемениот холестерол се открива само кога ќе доживеат миокарден инфаркт. Ова е причината зошто секој треба да го посети својот лекар и да го провери нивото на ЛДЛ холестерол. Мажите треба да го направат својот прв скрининг тест за LDL холестерол на 35-годишна возраст, а жените на 45-годишна возраст или порано ако има други поврзани болести, ако има семејна историја на луѓе кои имале ран срцев или мозочен удар. По скринингот, многу е важно да се консултирате со лекар кој, во однос на вредностите на LDL холестеролот и другите параметри и фактори на ризик, како што се претходните кардиоваскуларни настани во семејството, ќе го одреди нивото на кардиоваскуларен ризик и ќе упати на понатамошно третман.
„Генерално сме родени со многу ниски вредности на ЛДЛ холестеролот. Проблемот е предизвикан од исхраната, однесувањето, физичката неактивност, дебелината. Но, одреден број на пациенти, кој не е мал, може да имаат и одредена генетска грешка што доведува до покачен холестерол. Оваа болест се нарекува фамилијарна хиперхолестеролемија и воопшто не е ретка. Тоа се луѓе кои се изложени на многу високо ниво на холетерол и ако не го контролираат, често доживуваат миокарден инфаркт на порана возраст“, вели проф. д-р Катарина Лалиќ, ендокринолог од Универзитетскиот клинички центар на Србија.
Таа додава дека доколку помладите добијат инфаркт, секогаш треба да се сомнева во фамилијарна хиперхолестеролемија.
„Сите досега направени студии јасно покажуваат дека колку е подолга изложеноста на повисоки концентрации на холестерол, ризикот од атеросклероза значително се зголемува. При лекување на покачено ниво на холестерол се користат статини, бидејќи тие ја прекинуваат синтезата на холестеролот и со тоа го намалуваат. Од друга страна, по толку децении употреба на статини се покажа дека дури и ако нешто се залепи на крвните садови предизвикувајќи атеросклероза, статините можат значително да ги стабилизираат тие наслаги за да не се носат. Доколку не се постигнат задоволителни ефекти со статините, постојат дополнителни лекови. За среќа, во последните неколку години состојбата во липидологијата е како да сме зачекориле во иднината. Имаше развој на сосема нови лекови кои имаат фасцинантен ефект. Предноста на овие лекови е што некои од нив се даваат еднаш или двапати месечно во форма на инјекција, како инсулин. Покрај тоа што е ефикасен, со исклучително малку несакани ефекти, најновата генерација на лекови се администрира дури еднаш на секои шест месеци и го одржува нивото на лошиот ЛДЛ холестерол во рамките на дозволените вредности“, објаснува проф. д-р Катарина Лалиќ.
Клиничките манифестации на атеросклеротичниот процес се многубројни и првенствено зависат од степенот и брзината на стеснување. Симптомите зависат од тоа кој крвен сад е блокиран. Кога ќе се развие атеросклероза во артериите кои го снабдуваат мозокот (каротидни артерии), може да дојде до мозочен удар, а доколку ги зафати артериите кои го снабдуваат срцето (коронарните артерии), може да дојде до срцев удар или срцев удар.
– Холестеролот од крвта преминува во ѕидот на крвниот сад и се таложи во него. Потоа се активира клеточниот одговор, нашите клетки се привлечени од оние кристали на холестерол, кои претставуваат туѓи ткива во ѕидот на крвните садови. На овој начин се јавува развој на атеросклеротична плоча. Во основа, тоа е таложење на маснотии со реакцијата на нашето тело. За некој кој е целосно здрав и некој кој имал миокарден инфаркт и му бил вграден стент или бил опериран и бајпас, истите референтни вредности не важат кога станува збор за нивото на холестерол“, проф. д-р Петар Оташевиќ, управител на Клиниката за кардиологија при Заводот за кардиоваскуларни заболувања Дедиње.
Доктор Оташевиќ вели дека референтните вредности во лабораториските анализи важат само за здрава популација. За луѓето кои имале срцев настан, тие вредности се многу пониски.
„Ако сосема здрав човек има лош холестерол од 2,5 mmol/l, тоа е во ред. Сепак, истото количество лош холестерол не е добро за личност која веќе имала срцев удар. Според европските препораки, лошиот холестерол кај таквите пациенти мора да биде под 1,4 mmol/l. Сепак, има проблем кога разговараме со пациентите
и кога ќе им кажеме дека холестеролот не им е добар, а од лабораториските анализи гледаат дека вредностите им се во нормални граници. Разговараме со нашите колеги кои се занимаваат со лабораториска медицина, да вклучиме скала на референтни вредности за луѓе кои претходно имале срцев настан“.
Со цел да се подобри јавното здравје, особено во сегментот на кардиоваскуларните заболувања, за кои знаеме дека одземаат најмногу животи во последните децении, претставуваат значителен товар како за поединецот и неговото семејство, така и за здравствениот и економскиот систем. Неопходно е здружените напори на државата, здравствените работници и здруженијата на пациенти да обезбедат добра стратегија за контрола и превенција на хроничните незаразни болести, меѓу кои КВБ е водечка причина за смртност кај населението.
– Сите мислиме „не е за мене“, но тоа е погрешно. Срцевиот удар доаѓа ненадејно и не бира пол, возраст, личност или раса. Пациентите, пред се, треба да ги слушаат своите лекари/кардиолози, да водат уреден живот, да одат на редовни контроли и да ги земаат препишаните лекови. Кога секој би го вложил тој мал труд за себе и за своите најблиски, верувам дека би можеле да спасиме голем број човечки животи, дека би можеле да спречиме голем број срцеви удари и да спречиме смртни исходи – вели Иван Тољагиќ, претседател на „ Здружението „Моја втора шанса“.
