Меланомот (порано наречен малигнен меланом) на кожата не е најчест, но е најмалигниот тумор на кожата и во исто време еден од најмалигните тумори што луѓето можат да го добијат.
„Поради фактот што има исклучителна склоност да метастазира низ крвта и лимфата многу рано, дури и кога е дебела само неколку милиметри, потребно е да се знаат основните факти и како навреме да се препознае. За среќа, меланомот на кожата има многу имитатори, честопати целосно бенигни промени, кои лесно може да се разликуваат“, објаснува проф.д-р Данијела Добросављевиќ Вукојевиќ за порталот N1.
Освен на кожата, меланом може да се појави и во окото, устата, гениталиите, мозочните мембрани, дигестивниот систем и други места, но тоа се многу, многу поретки места на потекло“, вели нашиот соговорник.
Според професорот Добросављевиќ во Србија, годишно заболуваат околу 630 пациенти. Се развива од клетките на кожата кои произведуваат пигмент меланин (меланоцити).
Понекогаш меланомот може да настане од сосема безопасна бенка на кожата која постои со години или наеднаш да порасне како јазол или брадавица на место каде што бенката никогаш не постоела. Денес знаеме дека во 70 проценти од случаите, меланом може да се појави на кожа каде што никогаш немало бенки. Во одреден момент, овие пигментни клетки почнуваат неконтролирано да се делат и влегуваат во крвта и лимфните садови, а потоа се јавуваат метастази.
„За жал, изолацијата и затворањето за време на епидемијата на Ковид-19 доведе до намалување на бројот на новодијагностицирани случаи на меланом и, што е поразително, се дијагностицираат повисок процент на напредни туморски стадиуми. Следните години ќе ја покажат целата трагедија на изолација и затворање кога станува збор за многу малигни тумори, вклучително и меланомот“, истакнува таа.
Shutterstock
Како бенигната клетка се претвора во малигна клетка?
„Причините се пред се генетски. Настанува нерамнотежа во нашиот генетски материјал помеѓу гените кои ја поттикнуваат клетката да се дели, расте и живее, и гените кои и помагаат да ги исправи грешките и да умре кога е вистинското време. Во некои семејства почесто се појавува меланом, а членовите на овие семејства треба внимателно и редовно да се следат“, објаснува професорот Добросављевиќ.
Ризици за меланом на кожата
Според неа, ризикот да се разболи се зголемува кога човек е претерано изложен на сонце кратко време – особено луѓето кои поголемиот дел од годината го поминуваат во затворени простории.
Ризикот е и изгореници од сонце во детството, но и подоцна, постоење на преку 50 бенки и над 5 т.н. нетипични бенки, појава на меланом во семејството, постоење на големи таканаречени гигантски бенки на кожата, светла кожа. и постоење на пеги, постоење на ослабен имунолошки систем поради лекови кои ги прима лицето или постоење на трансплантиран орган.
„Треба да се нагласи дека солариумите се канцероген број еден. Во Србија од февруари 2019 година е забрането користење солариум за лица помлади од 18 години“, вели нашиот соговорник.
Таа истакнува дека ризикот од меланом може да се намали со промена на животниот стил и навики. Потребно е да се избегнува изложување на сонце од 10 до 17 часот во најтоплиот дел од годината, да се заштитат децата од изгореници, да се користат креми за сончање со висок фактор (30-50), сенка, капа и физичка заштита со облека. Шапка нè штити од изгореници и ја штити само главата, додека за заштита на другите делови на кожата потребно е да користите облека, крема за сончање и сенка.
„Лицата кои поради здравствената состојба не можат да бидат на сонце, како и оние кои имаат низок витамин Д, треба редовно да го надополнуваат. Апсолутната забрана за користење на солариуми е исклучително важна за намалување на ризикот од меланом на кожата“, изјави докторката за порталот N1.
Како да препознаете меланом на кожата?
„Меланомот на кожата има кафена или црна боја и со текот на времето расте во ширина и/или висина. Сепак, некои меланоми имаат розова или дури бела боја. Знаците за тревога секогаш се: асиметрија, неправилни рабови, нерамна боја и висина на промената, дијаметар поголем од 6 mm и кој постојано се зголемува, зголемување на висината на промената, како и постоење на членови на семејството кои имаат имаше меланом на кожата“, објаснува професорот Добросављевиќ.
Тој додава дека особено треба да се внимава на промените кои изгледаат како јазол кој наеднаш се крева, е тврд и брзо расте, без разлика на нејзината боја.
„Секоја промена на која било бенка во однос на промена на бојата, големината, издигнувањето, навлажнувањето, крварењето, болката, чешањето, тврдоста или промената на бојата на околната кожа е предупредувачки знак и бара лекарски преглед. Методот со кој може брзо, за неколку секунди да се утврди дали се работи за тумор или бенигна промена, се нарекува дерматоскопија“, вели соговорникот.
Што е дерматоскопија (дермоскопија, епилуминисцентна микроскопија на кожата)?
„Оваа метода ја изведува искусен лекар-клиничар. Најчесто дерматолог, но може да го вршат и доктори од други специјалности кои се занимаваат со оваа област. Дерматоскопијата е неинвазивна метода и спасува животи. Со помош на мал микроскоп, светлината се внесува под кожата и се набљудуваат структури, бои и форми невидливи со голо око. На овој начин раната дијагноза на меланом се подобрува за 30 проценти, особено кај меланоми помали од 6 mm. Со мал микроскоп кој вбризгува светлина под кожата се осветлува промената на пигментот и се набљудуваат неговите структури (пигмент, крвни садови, постоење на рана, крварење и сл.)“, објаснува соговорникот на порталот N1.
Тој додава дека методот на дигитална дерматоскопија овозможува микроскопот да се поврзе со компјутер и сликите да се зачуваат за споредба при следниот преглед.
Хируршкиот третман е основен третман
„Доколку дерматолог, хирург (пластичен или онкохирург) или медицински онколог смета дека промената е сомнителна, таа мора да се отстрани класично, хируршки и да се испрати на хистопатолошка анализа. Треба да се знае дека сомнителните промени не смеат да се отстрануваат со ласери, радио бранови, течен азот или каутер“, нагласува професорката Добросављевиќ за порталот N1.
Таа наведува дека пациентите со сомнеж за меланом се упатуваат на хирург кој го отстранува целиот тумор, а понекогаш при самата операција може да ги провери и блиските лимфни жлезди.
Хируршкото отстранување на меланомот во рана фаза значи целосно излекување во повеќето случаи.
„Во напредните случаи на болеста, постојат лекови (имунотерапија, целна терапија) со кои се постигнува целосно повлекување на метастатските промени или контрола на самата болест за пациентот да продолжи да живее и работи како пред болеста“, вели професорот.
Што се случува по дијагнозата на меланом?
„Сите пациенти на кои им е поставена дијагнозата мора да бидат следени обично 10 години од моментот на дијагнозата. Видот на испитувањето и применетите дијагностички процедури зависат од стадиумот на болеста. По истекот на тој рок, годишно се прават самопроверки и прегледи на целата кожа“, вели за порталот N1 проф. д-р Данијела Добросављевиќ Вукојевиќ, дерматовенеролог Клиника за дерматовенерологија КЦС.
