Иако светот напредуваше на многу начини и очигледно нашите деца се подобри од претходните генерации, зголемувањето на менталните болести и самоубиствата кај младите луѓе се зголемува.
Можеби причината е што со генерации им одземавме се повеќе игра на децата, но и се повеќе слобода. Во својата книга за историјата на детската игра во Америка, Децата во игра: американска историја, авторот Хауард Чудакоф првата половина на дваесеттиот век ја нарекува златна ера на играта.
И покрај војните и многуте неволји што го снајдоа светот до 1950 година, тој период беше генерално одличен за децата. Најголем дел од времето го поминувале надвор, заедно со други деца, а најмногу без близина на возрасните, пишува Задоволни.
Ако одиме напред сто години подоцна од 1923 година до денешната 2023 година, ќе видиме дека децата првенствено играат во затворени простории, дека поминуваат многу време изолирани од своите врсници и дека играта во повеќето случаи е под будното око на возрасните.
Наместо во природа, сега децата скокаат по игралишта. Наместо да разговараат со пријателите на клупата, тие сега комуницираат преку телефон. Наместо да си играат непречено, во денешно време родителите постојано им кажуваат што да (не) прават.
Секој родител му вели не на своето дете во просек 23 пати на ден, што е повеќе од 8.000 пати годишно.
Ако продолжите да им кажувате не без вистинска причина (а тоа не е ваш страв) и објаснување (а не затоа што јас го реков тоа), можни се две сценарија:
– да им ја убие волјата и самодовербата
– дека вашите деца ве лажат и го кријат она на што вие велите не.
И двете сценарија се лоши.
Овде не помагаат ниту социјалните промени. Начинот на живот во последните децении е особено страшен за децата. Доаѓањето на телевизијата значеше помалку игри со врсниците, зголемувањето на популарноста на спортот значеше поорганизирани игри, повеќе насилство значеше поголема претпазливост и потреба постојано да се надгледуваат децата.
Телевизијата прва ги запозна децата во просториите. Пасивен медиум по природа, кој можеме само да го гледаме, ги прикова децата на фотелји нудејќи им забава, на сметка на движењето и игрите.
Децата се изолирале од час во час од другите деца и повеќе време поминувале седејќи. Сепак, до појавата на интернетот и паметните телефони, најчесто тие играа надвор.
Малку по малку, играта со текот на времето добиваше други форми – во форма на спорт организиран и надгледуван од возрасни. Додека порано децата остануваа на игралиштата по часовите за да играат фудбал или кошарка, денес на тие терени ќе видите многу малку деца. Младите најмногу вежбаат во некои клубови, специјализирани за одреден вид спорт. Овој тренд започна уште во 1960-тите, и продолжи да се развива до ден-денес.
После градинка и училиште, децата одат во затворени сали и вежбаат џудо, фудбал, кошарка, пливање… Играта стана планирана, организирана, натпреварувачка. Родителите ги носат децата на активности, често на оние активности за кои самите родители мислат дека би биле добри за децата. И така децата повеќе не играат, туку стануваат пиони на родителската амбиција. Откако ќе ги направат сите активности што „треба да ги направат“, им останува премалку енергија и време за слободно играње.
Додека им давав англиски настава на децата некое време, сфатив колку е оваа масовна организација на детски активности. Повеќето од децата си го испланираа денот до минута! Причина: да не биде премногу надвор.
Тоа „таму надвор“ стана синоним за зло. Јавните простори станаа „опасни“. Иако во Хрватска на јавните детски игралишта има предупредување дека децата си играат на сопствен ризик, во другите земји тоа е уште „полудо“.
Нашите пријатели од Сингапур се воодушевени од количеството јавни игралишта во Загреб, велат дека такво нешто во нивната земја нема. Сите игралишта се во оградени станбени блокови до кои пристап имаат само станарите. И се е под камера бидејќи неизвесноста е голема. Во Америка ретко кој игра на игралишта, како на пример во Барселона. Криминалот, велат тие, е причината поради која не сакаат нивните деца да бидат на толку небезбедно место. Камерите се таму со причина.
Зборувајќи за несигурноста, мислам дека сите ја знаете приказната за киднаперите на комбе. Одвреме-навреме се појавува нова верзија, тоа е малку бело, мало црно комбе, никој не исчезнал, само едно дете било многу паметно и одбивало да влезе во комбето, па и рекол на мајка си, која сега го споделува на Фејсбук. Во основа, странците возат низ училиштата и регрутираат деца. Најдобро е родителите да дојдат да ги земат децата на училиште, така тие се безбедни.
А каде да играат децата?
Повеќето од нас постари од 40 години се сеќаваат на еден куп простори во соседството каде што можевме слободно да играме како деца. Порано имаше огромно игралиште пред моето основно училиште, но денес е паркинг. Во деведесеттите години на средина на паркот израсна црква. Помеѓу двете згради, и покрај претходните планови, изградена е трета.
Многу слободен простор за децата беше окупиран од потребите на старите лица. Така, игралиштата и парковите беа сведени на одредена неопходна зона. Детските игралишта беа ограничени на една област, која, се разбира, е ограда.
Но и тоа не е доволно, ќе видите многу возрасни како лебдат над децата кои слободно се качуваат на апаратите и викаат, немојте, ќе паднете. Реално е дека во 99 проценти од случаите нема да паднат, но ќе им ја убиеме самодовербата затоа што викаме да не прават нешто – на просторот наменет за игра.
Кога моето дете беше мало и му требаше помош да ја совлада опремата во игралиштето, секако дека бев во близина. Ја охрабрував да проба нешто, и помогнав кога ќе заглави. Сега доаѓам на игралиште и се трудам да не ја гледам иако сега е во фаза кога вика мамо види! Па јас барам. И додека понекогаш мозокот ми врие од грижа, се трудам да не кажам Немој, ќе паднеш.
Се трудам да не се грижам за мислењето на другите родители и нивните коментари.Но, слајдовите не се направени за децата да се качуваат на нив. Слајдот е средство за игра, а возрасните наметнаа какви се правилата. Се додека моето дете не загрозува друго дете на апаратот, нека се качува во кој стил и патека сака.
А што е со куќите и тие тези дека е подобро на село?
Ни селата не се тоа што беа. Делумно пораснав на островот, сите бевме дома, со часови не бевме кај никого и некако бевме живи. Денес секој што има двор најчесто добива предупредување дека не треба да си оди без возрасен.
Постојано им даваме сигнали на децата дека не се слободни.
Па тие се слободни, види колку права имаат денес, колку можности, слушам како викаш. Дали се?
Избројте колку пати дневно велите не, и колку пати велите да или едноставно не кажувате ништо.
Избројте колку активности што сте ги избрале да оди на вашето дете секоја недела?
Избројте колку пати сте го оставиле вашето дете да си игра некаде без да знаете точно со кого е и каде е?
Дали вашето дете има мобилен телефон на кој имате вклучен мониторинг, дали во реално време ги контролирате училишните дневници, дали избирате во кое училиште ќе оди детето, дали го носите детето насекаде со себе бидејќи не е безбедно на дома иако има над 12 години, дали си го оградил секој сантиметар од дворот, дали ги следиш низ игралиштето и откако детето ќе може самостојно да оди и да се качува, дали му забранил на детето да се качи некаде и сл.?
Сите ние сме, вклучително и јас, робови на модерното време кои си наметнаа многу повеќе ограничувања од страв да не се случи нешто. Знаеме за термини како хеликоптер-мама, па дури и тревник-мама, а тоа воопшто не се добри термини. Да ги оставиме децата да бидат слободни и да грешат. Грешките се болни, но добри затоа што така учат децата.
ili.
