Акутните респираторни заболувања се водечка причина за медицински посети на амбуланти од сите возрасти.
Настинката е вирусна инфекција на горниот респираторен тракт. Најчесто се забележува во периодот октомври-мај.
Специјалистот за оториноларингологија, д-р Иван Баљошевиќ, за порталот N1 наведува дека денес е познато дека постојат повеќе од 200 различни видови на вируси кои предизвикуваат респираторни инфекции. Најчести причинители се: риновирусите, кои предизвикуваат околу 50 проценти од сите инфекции и Корона вирусите (но не и Ковид 19) со 12 проценти.
Вирусни инфекции на горниот респираторен тракт се најчести кај децата. Така децата до три години поради слабиот и незрел имунолошки систем се разболуваат четири до шест пати годишно. „Со возраста, фреквенцијата на инфекции се намалува, така што луѓето над 50 години се разболуваат еднаш или двапати годишно“, вели тој.
Начините на пренесување од болно на здраво лице може да бидат:
– Капки, односно капки секрет од горниот респираторен тракт кои влегуваат во воздухот кога болно лице кива или кашла, а потоа стигнува до кожата или мукозната мембрана на здрава личност.
– Директно, односно со контакт на болно и здраво лице или преку некој предмет и со тоа пренесување на секрет.
Болеста започнува како кивање со течење на носот, отежнато дишење низ нос и кивање. Еден ден подоцна се појавува малаксаност, треска и губење на апетит. Може да биде придружена и со главоболка, црвени очи и кашлица.
Симптомите обично поминуваат спонтано за три до пет дена.
Грипот е инфекција предизвикана од вирусот на инфлуенца, која обично се јавува на северната хемисфера помеѓу декември и април. Секоја година, грипот сочинува 12 проценти од сите респираторни инфекции.
„Тоа е многу заразна болест и предизвикува голема грижа за јавното здравје поради брзината со која се развиваат епидемиите и поврзаниот морбидитет и морталитет. Се јавува како епидемија секоја година, поради мали промени во антигенските карактеристики на вирусот на грип. Пандемиите на грип (епидемии кои зафаќаат цели континенти) се појавуваат поретко и се предизвикани од големи промени во антигенските структури на вирусот на грип. Двете најпознати такви пандемии беа во 1918 и 2009 година“, се сеќава д-р Баљошевиќ.
Периодот на инкубација е обично од 24 до 48 часа. Во отсуство на антивирусен третман, исфрлањето на вирусот започнува 24 часа пред почетокот на симптомите и продолжува во следните пет дена кај здрави возрасни лица.
„Излачувањето на вирусот може да трае подолго кај деца, пациенти со хронични заболувања, постари пациенти, како и пациенти со имунолошки дефицит. „Луѓето кои се изложени на посебен ризик од комплицирана инфекција се луѓе над 65 или помлади од пет години“, вели докторот.
Според него, главната разлика меѓу грипот и настинката лежи во интензитетот на болеста.
Грипот класично се карактеризира со ненадеен почеток со главоболка, висока температура, малаксаност, сува кашлица, болки во грлото и болки во мускулите. Треската трае во просек до три дена (во опсег од два до осум дена). Кашлицата, првично сува и непродуктивна, може да трае со недели.
„Комплицираната инфлуенца инфекција најчесто се манифестира како примарна вирусна пневмонија, комбинирана вирусна и бактериска пневмонија и секундарна бактериска пневмонија. Ретки, но сериозни компликации на грипот вклучуваат зафаќање на централниот нервен систем (на пр. енцефалитис, попречен миелитис, асептичен менингитис и Гилејн-Баре синдром)“, објаснува д-р Баљошевиќ.
Дијагноза
Идентификувањето на предизвикувачкиот агенс во повеќето случаи е непотребно, бидејќи обично заздравувањето настанува по симптоматска терапија или спонтано по 2-3 дена, вели д-р Баљошевиќ.
„Дијагнозата на настинката речиси секогаш се базира на клиничките наоди. Разликата на обичната настинка од посилен вирус, како што е вирусот на грип, е прашање на познавање на вообичаените симптоми и знаци на грип и нивно споредување со оние на обичната настинка. Во посебни случаи, вирусот се изолира од примерок добиен од носот со помош на PCR тест“, вели тој.
Превенција
Д-р Баљошевиќ посочува дека миењето раце е основната, а со тоа и најважната активност која може да го намали ризикот од вирусни инфекции.
„Студиите потврдија дека миењето раце со сапун или користењето средство за дезинфекција го намалува ризикот од пренесување. Најефективните средства се засноваат на алкохол, посебно внимание треба да се посвети на дезинфекцијата на рацете на здравствениот персонал. Антисептичките сапуни и детергенти се следните најефикасни, а не-антимикробните сапуни се најмалку ефикасни“, вели тој.
Тој додава дека во превенцијата од инфекција со грип, најефективните вакцини, кои се примаат еднаш годишно, им се советуваат особено на ризичните групи (стари лица, пациенти со хронични заболувања…).
„Денес на пазарот има и многу ефикасни, клинички тестирани, антивирусни препарати базирани на ензимот трипсин. Можат да се користат во текот на целата сезона на инфекции, кај деца и возрасни, со цел превенција и лекување на вирусни инфекции на горниот респираторен тракт“, нагласува тој.
Третман на настинка
Во лекувањето на настинката не е неопходно да се користат специјални лекови, советува д-р Баљошевиќ.
„Потребно е одмор и одмор од три до пет дена, а болеста спонтано ќе престане. Се советува симптоматска терапија – внесување на многу течности, пред се топли пијалоци (чај со мед и лимон, бистра пилешка супа), како и лекови против висока температура и болки (антипиретици и аналгетици)“, посочува тој.
Тој додава дека лекувањето на некомплициран грип е слично на лекувањето на настинка.
„Доколку постои сомневање за грип, што веќе може да се констатира врз основа на тежината на клиничката слика, се препорачува да се дадат антивирусни лекови, по можност во првите два дена од почетокот на болеста. Пациентите кои развиваат тешка пневмонија поради грип, исто така, имаат бактериска суперинфекција. „Им се препишуваат антибиотици кои се ефикасни против најчестите бактериски патогени, како што се Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes и Staphilococcus aureus“, вели докторот.
Имунитет
Д-р Баљошевиќ вели дека за добар имунитет е потребна здрава и урамнотежена исхрана, доволно сон и секојдневна физичка активност.
Тој додава дека одамна е познато дека одредени состојки на храната, како што се витамините Ц и Е, селенот и аминокиселината глутамин, благотворно делуваат на здравјето со зајакнување на имунолошкиот систем.
„Исто така, денес на пазарот има ефективни препарати за зајакнување на имунитетот. Тоа се обично природни препарати со активни состојки за зајакнување на имунитетот, како што се глукан, аргинин, јод и витамини Б5, Б6 и Б12. Го подобруваат метаболизмот на лимфното ткиво на аденоидните вегетации и крајниците и го спречуваат нивното зголемување. Исто така, ги зајакнуваат локалните одбранбени механизми и ги ублажуваат симптомите на болеста“, наведува тој.
Главниот фактор за генерирање на симптоми на настинка или грип не е оштетувањето на дишните патишта од вирусот, туку имунолошкиот одговор на инфекцијата. Имајќи предвид дека истите механизми се активираат како дел од вирусните, бактериските и габичните инфекции, па оттука и причината за честото испреплетување на клиничките слики на респираторните инфекции воопшто, заклучува д-р Иван Баљошевиќ.
