Сонцето нè прави посреќни – ова е научно докажано. Сепак, може да биде и тивок, подмолен убиец. Во интервју за „Нови дан“, дерматологот Тамара Јововиќ, специјалист по дерматовенерологија и жена која препознала стотици случаи на рак на кожа, зборуваше за пигментацијата, изгорениците, митовите за сонцето и потребата од прегледи. Таа, исто така, презентираше еден многу загрижувачки факт – сè повеќе деца добиваат малигни кожни заболувања, а меланомот, од друга страна, е болест која е многу тешка за лекување и е отпорна на зрачење и хемотерапија.
Оглас
Колку пати сте ги припишале пегите, дамките или црвенилото на кожата на сонцето и сте рекле – „не е ништо“? Колку пати сте ја занемариле младоста мислејќи дека тоа е само естетски проблем? Токму овие мисли и реченици честопати значат клучен пропуст.
„Меланомот не боли, не предупредува, не тропа на вратата, туку убива“, предупредува д-р Јововиќ и истакнува дека денес не се отстрануваат само дамки, туку илузии за здрав тен.
Сонцето како сојузник и непријател
„Сонцето го зголемува нивото на серотонин – хормонот на среќата – и затоа сакаме да се изложуваме на него. Сепак, опасностите од несоодветно изложување на УВ зрачење се многу сериозни“, рече Јововиќ, додавајќи дека неправилното изложување на сонце, без заштита и во несоодветни периоди од денот, има длабоки последици.
Тој особено предупредува за таканаречената „здрава боја“:
„Кога гледате темен пациент со голо око – изгледа бронзено. Но, кога гледате дерматоскопски, кожата е всушност црвена. Крвните садови се проширени, кожата е во воспалителна состојба и се брани со создавање пигмент“, изјави таа.
Дамки кои не се безопасни
Докторот истакнува дека кожата памти сè.
„Најчесто добиваме дамки на истите места бидејќи меланоцитите имаат меморија. Дури и мала изложеност на УВ зраци предизвикува нивно активирање. Затоа промените во пигментацијата, особено на лицето и вратот, често се враќаат. Луѓето со посветли тонови на кожата имаат малку помала шанса да развијат хиперпигментација, додека луѓето со потемна кожа имаат поголема предиспозиција. Бременоста, хормоналните нарушувања и употребата на одредени лекови дополнително можат да ги предизвикаат овие промени“, објасни таа.
На прашањето колку штета трпиме од раниот живот, Јововиќ јасно одговара:
„Огромен број. До 18-годишна возраст се јавуваат 80% од оштетувањата на кожата. Во тие години немаше грижа, свеста не постоеше на сегашно ниво, а медицината не можеше да даде молекуларни објаснувања“, рече таа.
Исто така, загрижувачки е фактот што бројот на деца со малигни кожни заболувања се зголемува.
„Европа и светот сериозно пристапуваат кон проблемот. Кај нас тоа се прави спорадично. Во претходните години беа организирани бесплатни скрининзи, што покажа зголемување кај сите генерации пациенти со меланом. Овие термини беа веднаш пополнети. Претходната година, скрининзите беа одржани под покровителство на Кантоналното Министерство за здравство во Сараево. Во тоа време имаше голем одѕив и беа откриени голем број диспластични бенки и меланоми. Имаше пациенти со повеќе од еден меланом. Многумина никогаш претходно не отишле на дерматолошки преглед. Кампањата беше многу пофална. Кантоналното Министерство за здравство го презеде финансирањето на пациентите со метастатска болест, кои претходно чекаа и не добиваа третман“, предупреди таа.
Кантонот Сараево го презеде финансирањето на третманот на метастатските пациенти, додека остатокот од Федерацијата на Босна и Херцеговина, како што вели, ги остави луѓето на листи на чекање.
„Меланомот е отпорен на хемотерапија и зрачење. Иновативните терапии се единствениот избор, а третманот на еден пациент чини повеќе од 200.000 КМ годишно. Поевтините методи не се опција. Пред воведувањето на имунотерапијата и целната терапија, од десет лица со метастатска болест – само еден и пол живееле до пет години. Со воведувањето на иновативни терапии, тој број се зголемил на 50%. Ова покажува колку е сериозна болеста меланомот и колку е важна раната дијагноза“, нагласи таа.
Тој додава дека покрај ова, мора да се прават редовни компјутерски томографски скенирања, ултразвучни прегледи и лабораториски анализи – што претставува дополнителен товар за здравствениот систем.
„Затоа мора да се занимаваме со превенција“, вели тој.
Целото тело треба да се прегледа
Пациентите често бараат само едно младо лице да се прегледа, но тоа не е доволно, истакнува Јововиќ.
„Треба да се прегледа целото тело. Промените често се скриени на тешко достапни места – пазуви, препони, меѓу задникот, на грбот. Постојат промени помали од 2 мм, кои тешко се забележуваат сами. Затоа е важна дигиталната дерматоскопија. Споредбата со претходните наоди е клучна. Најбезопасната работа е да се отстрани сомнителна промена. Подобро е да има лузна отколку подоцнежни последици. Естетиката е важна, но здравјето е приоритет. Флеки, тен, заблуди – сето ова треба да се гледа рационално“, нагласи таа.
Заштита – сериозна и редовна
Кога ќе ја прашаат како да се однесувате на сонце, таа советува.
„Не ги слушајте советите на несертифицирани луѓе. Медицината се базира на докази. Користете креми со SPF фактор, а ако се плашите од хемиски филтри, постојат минерални кои не се…“ се апсорбираат во кожата. Нанесете ги на секои два часа. Не треба да се обесхрабруваме од фактот дека сме згрешиле до 18-годишна возраст. Бета-каротенот и соодветната заштита на кожата се сè уште важни. Превенцијата е можна. Помадите за брзо потемнување и слични производи често се штетни“, изјави таа.
Тој, исто така, предупредува за природните препарати.
„Некои природни препарати дури и го зголемуваат оштетувањето на кожата изложена на УВ зрачење. SPF помал од 5 е загрижувачки низок. Потребни ни се превентивни прегледи што владата ќе ги препознае. Бидејќи, 200.000 КМ по пациент – Босна и Херцеговина не може да си го дозволи тоа. Се надеваме дека владата ќе ја препознае важноста на превентивните прегледи. Бидејќи е многу полесно да се спречи отколку да се лекува“, рече докторот, кој ја наведе Германија како пример, која прегледала повеќе од 20 лица како дел од задолжителната програма за скрининг од милион луѓе.
